حمل و نقل بین المللی کالا و مرسولات از جمله خدماتی است که نه تنها بازرگانان و تجار بلکه مصرفکنندگان خانگی نیز به آن احتیاج دارند. در تصمیمگیری و سفارش آنها، اعم از آن که مرسولات در حجم خرد یا کلان باشد، هزینه حمل و نقل نقش موثری ایفا میکند.
به همین سبب و با توجه به اینکه حمل و نقل بینالمللی کالا و مرسولات برای گروههای مختلف حائز اهمیت بوده و هزینه نهایی آن موردی است که همواره محل سوال است، قصد داریم عناصر مختلفی که در تعیین هزینه نهایی حمل بینالمللی کالا موثر هستند و نیز دلیل تاثیر هر کدام را معرفی نماییم.
در نظر داشته باشید که عوامل مختلفی بر تعیین نحوه انتقال مرسولات بینالمللی موثر هستند، مواردی که شامل روش حمل و نقل، نوع وسیله مورد استفاده، نوع مرسوله، مسافت بین مبدا تا مقصد و خدمات جانبی است، تمامی این موارد بر تعیین هزینه نهایی حمل و نقل تاثیر مستقیم دارند. اما علت اهمیت آنها چیست؟
در این نوشته معرفی خواهیم کرد که اولا هر کدام از این عوامل به چه معناست و ثانیا چرا در برآورد هزینه نهایی حمل و نقل موثر هستند؟
تفاوت در تعرفه خدمات برای مشتریان تجاری و مشتریان خانگی
حمل و نقل بینالمللی کالا و مرسولات، گروههای مشتریان خاص خود را دارد. به صورت کلی میتوان آن را شامل مصرف کننده خانگی و مصرف کننده تجاری دانست.
در گروه اول، آنچه که قصد جابهجایی آن را داریم، برای رفع نیاز شخصی بوده و مشتری بنا به علل مختلف همچون مهاجرت، سفارش کالا از خارج کشور، سفر خارجی یا علل دیگر، تمایل دارد که برخی مرسولات را از مبدا تولید یا توزیع به کشور دیگری که محل اقامت وی است، منتقل سازد.
حال آن که در مصرف تجاری، بازرگان و تاجر قصد دارند محمولهای شامل تعداد بیشتری از مرسولات را به هدف تجارت و خرید و فروش از کشور مبدا تا کشور مقصد حمل نمایند.
برای هر کدام از گروههای مشتریان میتوان مثالهای متعددی قائل شد، برای مثال زمانی که کالایی را به صورت اینترنتی سفارش میدهید و فروشنده در کشوری متفاوت از محل اقامت شما واقع شده است، تحویل مرسوله به شما در گرو حمل و نقل بینالمللی آن است.
یا در مثالی دیگر زمانی که دانشجویان جهت تحصیل به کشور خارجی مراجعه میکنند، علاوه بر چمدانی که به همراه میبرند، ترجیح میدهند برخی از ملزومات را نیز با خود به کشور مقصد حمل کنند یا ممکن است که خانواده ایشان دوست داشته باشند که بستههایی را برای آنها ارسال کنند.
تجار و بازرگانانی که در عرصه تجارت بینالملل فعال هستند، به این خدمات کاملا وابسته هستند، به نحوی که کیفیت حمل و نقل و تحویل مرسوله و قیمت نهایی آن، میتواند در تصمیمگیریهای تجاری آنها تاثیر مستقیم گذاشته و نیز آینده و سرنوشت تجارت آنها را رقم زند.
عوامل موثر در تعیین هزینه نهایی حمل و نقل را میتوان در چند تیتر اصلی بررسی کرد که شامل نحوه و روش حمل و نقل کالا و مرسوله، نوع و ماهیت کالا و مرسوله، حجم و وزن کالا و مرسوله، تعداد کالا و مرسوله، کشور مبدا و کشور مقصد، زمان ثبت سفارش حمل و خدمات جانبی است.
در ادامه هر کدام از موارد یاد شده را بررسی خواهیم کرد.
انتخاب نوع حمل و نقل، اولین عنصر موثر در تعیین هزینه نهایی
به صورت کلی برای حمل و نقل کالا و مرسولات در سطح بینالمللی 4 روش وجود دارد. روش حمل و نقل هوایی، روش حمل و نقل دریایی، روش حمل و نقل زمینی و روش حمل و نقل ترکیبی.
انتخاب هر کدام از این روشها به عوامل مختلفی بستگی دارد و طبیعتا بر هزینه نهایی حمل و نقل نیز موثر واقع میشود.
برای مثال روش حمل و نقل زمینی را تنها در صورتی میتوان انتخاب کرد که
- اولا بین کشور مبدا تا کشور مقصد مسیر خاکی و جاده بینالمللی وجود داشته باشد که در نتیجه مرسوله بتواند از طریق خشکی جابهجا شود
- و ثانیا مرسوله از نوعی باشد که بتوان به طریق حمل و نقل زمینی منتقل ساخت.
با توجه به ویژگیهای حمل و نقل زمینی، این روش با وجود محاسنی که دارد، تنها در صورتی انتخاب میشود که دو کشور مبدا و مقصد در موقعیت جغرافیایی واحدی واقع شده باشند و موانع طبیعی همچون آبها یا کوهستان بین آن دو مانع نساخته باشد و همچنین مرسوله از نوعی باشد که حمل و نقل زمینی که معمولا مدت زمان بیشتری به طول میانجامد، به سلامت و کیفیت آن خدشه وارد نسازد.
یا حمل و نقل ترکیبی که شامل استفاده از بیش از یک روش حمل و نقل است، در صورتی انتخاب میشود که بین دو کشور مبدا و مقصد، هیچ کدام از روشهای مستقیم حمل و نقل ممکن و میسر نباشد و یا آن که هزینه حمل و نقل ترکیبی نسبت به حمل واحد بیشتر باشد.
از بین انواع روشهای حمل و نقل، حمل و نقل دریایی در تجارت بینالمللی بسیار مورد اقبال قرار داشته و تقریبا 90 درصد از حمل و نقل بینالمللی کالا و مرسولات، به طریق دریایی انجام میشود و از سوی دیگر حمل و نقل هوایی برای مصارف خانگی مورد توجه بیشتری قرار دارد.
به همین سبب نیز حمل و نقل دریایی و هوایی را از دیدی نزدیکتر معرفی میکنیم. اطلاعات مربوط به دیگر روشهای حمل و نقل را با جزئیات کامل میتوانید در لینکهای مرتبط در سایت مشاهده نمایید.
حمل و نقل دریایی کالا و مرسولات، روش مقرون به صرفه برای انتقال مرسولات
حمل و نقل دریایی کالا و مرسولات، همانگونه که اشاره شد، ضریبی نزدیک به 90 از انتقالات بینالمللی را به خود اختصاص داده است و اتفاقا در رشد و توسعه تجارت بینالمللی و روابط بین کشورها نقش موثر و مهمی ایفا میکند.
حمل و نقل دریایی به این معناست که مرسوله در نقطه مبدا بر روی کشتی بارگیری شده و تا تحویل در نقطه مقصد، فقط از طریق دریایی منتقل شود، البته که ممکن است که مرسوله از یک کشتی به کشتی دیگر انتقال یابد، اما ضروری است که تنها از روش حمل دریایی استفاده شود.
جالب است که بدانید که حمل و نقل دریایی قابل استفاده برای انتقال انواع کالا و مرسولات است. در واقع در حال حاضر انواع کشتیها از حیث قابلیت انتقال مرسولات مختلف و نیز در حجم و ابعاد مختلف تولید شده و در ناوگانهای دریایی در حال استفاده هستند.
برای مثال به برخی از انواع کشتیها اشاره میکنیم:
کشتیهای کانتینربر
آنچه که بر روی این کشتیها بارگیری میشود، کانتینرهای متعدد است و در واقع مرسولات در حال ارسال ابتدا در داخل کانتینرها قرار میگیرند و سپس کانتینرها بر روی کشتی بارگیری میشود.
پس انواع مرسولاتی که قابلیت بستهبندی داشته باشند به نحوی که بتوان در کانتینر آنها را جاسازی نمود، قابلیت انتقال با این روش حمل را دارند.
نحوه بارگیری و تخلیه کانتینرها نیز از دیگر انواع کشتیها متفاوت بوده و اتفاقا فراوانی استفاده از روش حمل کانتینری نسبت به دیگر انواع کشتیها قابل توجه است.
کشتیهای فلهبر
کشتیهای فلهبر دارای یک یا چند انبار یا مخزن هستند که بر روی عرشه کشتی، زیر عرشه کشتی و یا بین دو کشتی میتواند واقع شده باشد.
مرسولاتی که در این کشتیها حمل میشود شامل انواع کالا و مرسولاتی است که اولا احتیاجی به بستهبندی نداشته باشند و ثانیا بتوانند به طریق فلهای بدون اینکه کیفیت یا سلامت آنها تغییر نماید، حمل شوند.
روش حمل و نقل با کشتی فلهای، از نظر هزینهای، به سبب آن که بارگیری و تخلیه در این روش آسانتر و نیز گواهیهای کنترل کیفیت و ترخیص از گمرکات با سهولت بیشتری انجام میشود، مقرون به صرفهتر است.
انواع دانهها و غلات و برخی از مواد غذایی را میتوان به طریق فلهای جابهجا نمود.
کشتیهای مخزندار
کشتی مخزندار برای حمل انواع مایعات مناسب هستند.
این کشتیها که میتوانند مایعات را درون مخازن جاسازی نموده و حمل امن و سالم آنها را تامین نمایند، برای بارگیری و تخلیه از تجهیزات منحصر به فردی استفاده میکنند و هزینه انتقال به این روش نسبت به کشتیهای کانتینری و کشتیهای فلهای گرانتر است.
کشتیهای RO_RO
این کشتیها اختصاص به انتقال و جابهجایی انواع ماشین آلات و خودروهایی دارند که به دلیل داشتن چرخ امکان حمل عادی آنها وجود نداشته و بارگیری، نگهداری، حمل و تخلیه آنها باید از طریق شیارهایی که بر روی کشتیها واقع شده است انجام شود.
این نوع از کشتیها به دلیل ویژگیهای منحصر به فردی که دارند تنها برای انتقال انواع خاصی از مرسولات استفاده شده و طبیعتا هزینه حمل با آنها نیز نسبت به کشتیهای فلهبر یا کانتینری گرانتر است.
با توجه به آنچه که بیان شد به دست میآید که نه تنها انتخاب روش حمل و نقل دریایی در تعیین هزینه نهایی حمل و نقل موثر است، بلکه نوع کشتی مورد استفاده نیز بر هزینه قابل پرداخت موثر است.
طبیعتا در جایی که امکان انتخاب وجود نداشته و با توجه به ویژگیهای مرسوله ناگزیر از استفاده از یکی از انواع کشتیها باشیم، هزینه آن را نیز باید بپردازیم، لیکن در صورتی که مرسوله ما اجازه انتخاب بدهد، میتوان روش حملی را انتخاب کرد که از نظر هزینهای مناسبتر باشد.
در نهایت آن که این موارد توسط کارشناسان به صورت فرد به فرد بررسی و اعلام نظر میگردد.
اما حمل و نقل دریایی کالا و مرسولات چرا با چنین استقبالی مواجه است و نکات مثبتی که باعث شده است انتخاب روش حمل دریایی بر دیگر روشهای حمل و نقل ارجح دانسته شود چیست؟
جالب است که بدانید که حمل و نقل دریایی نسبت به دیگر روشهای انتقال از چند ویژگی خاص بهره میبرد که در نتیجه انتخاب آن را توسعه بخشیده است. در ادامه این ویژگیها را معرفی میکنیم.
- هزینه مقرون به صرفه حمل و نقل دریایی: حمل و نقل دریایی نسبت به دیگر روشهای حمل و نقل و به ویژه حمل هوایی، هزینهای بسیار کمتر را به مصرف کننده تحمیل میکند که در نتیجه مقبولیت آن را افزایش میدهد.
دلیل هزینه پایین حمل و نقل دریایی را باید در عوامل مختلفی جستجو کرد.
برای مثال نه تنها سوخت کشتی از سوخت هواپیما به نسبت قابل توجهی ارزانتر است، بلکه کشتیها گنجایش عظیمی نسبت به انواع هواپیما یا وسیله نقلیه زمینی دارند که در نتیجه میتوانند در یک سفر مرسولات بیشتری را منتقل کرده و هزینه سرانه انتقال هر کدام از مرسولات را کاهش دهند.
- انعطاف بیشتر قوانین ملی و بینالمللی: در حمل و نقل بینالمللی کالا و مرسولات، از حداقل دو قانون ملی و چندین کنوانسیون و قانون بینالمللی باید تبعیت کنیم.
در واقع در خصوص حمل و نقل بین المللی بیش از 60 کنوانسیون و قانون بینالمللی تنظیم شده است که تبعیت از آنها عموما بر همه کشورها واجب و خروج از آن تبعاتی به همراه دارد.
همچنین قوانین ملی کشور مبدا و مقصد و به ویژه قوانین گمرکی این کشورها نیز بر حمل و نقل کالا و مرسولات تاثیر دارند.
یکی از موضوعاتی که در قوانین به جزئیات به آن پرداخته شده است، انواع کالا و مرسولات خطرناک و ممنوعه برای حمل و نقل است و همچنین مقررات ایمنی و بهداشت برای کالا و مرسولات مختلف تنظیم شده است.
حال باید بدانید که ممنوعیتها در حمل و نقل دریایی کمتر و در نتیجه آزادی حمل و نقل و کالاهای مجاز جهت حمل و نقل دریایی بیشتر است. در نتیجه بسیاری از کالاهای خطرناک ترجیحا به روش دریایی حمل میشوند.
- حمل و نقل دریایی سفری امن: مخاطرات طبیعی و انسانی خطری است که هر مرسولهای را ممکن است که تهدید نماید.
خطری که ممکن است که امنیت یا سلامت مرسوله را به مخاطره اندازد.
برای مثال در حمل و نقل زمینی مخاطرات انسانی بیشتر به چشم میخورد حال آن که در حمل و نقل هوایی، ترس از مخاطرات طبیعی شدیدتر است.
حال باید بدانید که حمل و نقل دریایی، درصد ایمنی بیشتری داشته و در نتیجه ریسک مرسوله در این روش کاهش مییابد. عامل دیگری که حمل و نقل دریایی را نسبت به دیگر روشهای انتقال امتیاز بخشیده است.
با توجه به نکات مثبتی که حمل و نقل دریایی دارد طبیعی است که چنانچه بین کشور مبدا و مقصد مسیر دریایی وجود داشته باشد، فرستنده و گیرنده تمایل داشته باشند که از روش حمل و نقل دریایی استفاده نمایند.
با این حال برای برخی از انواع مرسولات، به ویژه مواد غذایی و دارویی و در کل مرسولاتی که زمان حمل و تحویل برای طرفین حائز اهمیت است، انتقال هوایی گزینه مناسبتری است. موضوعی که در ادامه توضیح داده خواهد شد.
تعرفه خدمات حمل و نقل هوایی کالا و مرسولات
حمل و نقل هوایی کالا و مرسولات به این معناست که مرسوله در کشور مبدا داخل هواپیما بارگیری شده و تا کشور مقصد به طریق هوایی منتقل گردد.
اعم از آن که سفر هوایی مستقیم باشد و یا آن که با توقف در کشور واسطه، مرسولات از هواپیمای اول به هواپیمای دوم منتقل گردد.
انتخاب روش حمل و نقل هوایی برای برخی از کالا و مرسولات تنها پاسخ مناسب است، با این حال باید بدانید که این روش نکات مثبت و منفی خاص خود را دارد که در نتیجه ممکن است مورد توجه قرار گیرد یا بالعکس از آن دوری شود.
البته باید اشاره کنیم که حمل و نقل هوایی نیز در حال حاضر و با توجه به ساخت و توسعه انواع هواپیماها برای انواع کالا و مرسولات عملا ممکن شده است و حتی شاید نتوان کشوری را یافت که فرودگاه بینالمللی نداشته باشد.
در نتیجه فرض آن که امکان حمل هوایی نداشته باشیم، اصولا منتفی باشد، لیکن استفاده از روش حمل هوایی، در عمل تنها 1 درصد از آمار حمل و نقلهای بینالمللی را به خود اختصاص میدهد.
در ادامه مهمترین ویژگیهای حمل و نقل هوایی را معرفی میکنیم.
روش حمل و نقل سریع کالا و مرسولات
حمل و نقل هوایی نسبت به دیگر روشهای حمل و نقل، به نحو قابل توجهی سریعتر است. به صورتی که حمل و نقل را از چند روز و گاه بیش از یک هفته میتواند به چند ساعت یا یک روز کاهش دهد.
در سرعت حمل و نقل هوایی هیچ شکی وجود ندارد، موضوعی که از عوامل مختلف همچون سرعت بیشتر هواپیما، انتخاب مستقیمترین مسیر و موارد دیگری تاثیر میپذیرد.
سرعت بالا در حمل و نقل هوایی باعث شده است که چنانچه مدت زمان سفر برای ما حائز اهمیت باشد، برای مثال مرسولات از نوعی باشد که ممکن است فاسد شود یا کیفیت آن مخدوش شود، این روش حمل و نقل انتخاب گردد.
در نتیجه برای انتقال مواد غذایی، مواد دارویی و بهداشتی عموما از روش حمل و نقل هوایی استفاده میشود. همچنان که برای ارسال کمک در بلایای طبیعی اصولا از حمل و نقل هوایی استفاده میشود.
همچنین باید توجه داشت که در حال حاضر انواع هواپیماها ساخته شدهاند که قابلیت انتقال مرسولات مختلف اعم از جامد یا مایع در حجمهای خرد یا کلان را دارا هستند.
هزینه حمل و نقل گرانتر است
حمل و نقل هوایی با اینکه بسیار سریع صورت میپذیرد و از این حیث گزینه جالبی است، لیکن باید بدانید که هزینه بیشتری نسبت به دیگر روشهای حمل و نقل به مشتری تحمیل میکند.
عوامل مختلفی در افزایش تعرفه خدمات هوایی موثر است که از جمله میتوان به هزینه سوخت هواپیما، هزینه استهلاک هواپیما، هزینه تاسیسات هواپیما و فرودگاه و گنجایش کمتر هواپیما اشاره کرد.
با این حال در انتقال خانگی مرسولات، یعنی ارسال کالاهایی که حجم و وزن قابل توجهی نداشته و در قالب یک یا چند بسته هستند، از روش حمل هوایی به کرات استفاده میشود.
همچنین باید اشاره شود که برای حمل هوایی مرسولات خدمات مختلفی ارائه میشود که برخی از آنها شامل ارسال کالاها به همراه مسافر است که در نتیجه هزینه حمل و نقل کاهش مییابد.
لیکن در هر صورت حمل و نقل هوایی، گرانترین نوع از روشهای حمل و نقل بینالمللی کالا و مرسولات است.
ممنوعیتهای قانونی در حمل مرسولات
حمل و نقل هوایی بینالمللی کالا و مرسولات نیز از تعدادی قانون ملی و نیز قوانین و کنوانسیونهای بینالمللی تبعیت میکند.
همانطور که پیش از این اشاره کردیم، مهمترین نکته در خصوص این مقررات را باید در ممنوعیتهای انتقال کالا و مرسولات و طبقهبندی مرسولات به مجاز، مشروط و خطرناک جستجو کرد.
حال جالب است که بدانید که ممنوعیتها و محدودیتها در انتقال کالا و مرسولات، در روش حمل و نقل هوایی، از دیگر روشهای حمل و نقل شدیدتر است.
در واقع بسیاری از کالاها هستند که انتقال هوایی آنها میتواند سلامت پرواز را به خطر انداخته یا عملکرد هواپیما را مخدوش نماید، حال آن که این مواد و مرسولات، تاثیر مشابهی بر دیگر وسایل نقلیه به جای نمیگذارند.
در نتیجه حمل و نقل هوایی، با وجود آن که با سرعت بیشتری صورت میپذیرد و حتی اگر هزینه گرانتر آن را پذیرفته باشیم هم ممکن است که به دلیل موانع قانونی، به عنوان یک گزینه در اختیار ما قرار نداشته باشد.
روش حمل و نقل ایمن مرسولات
در روش حمل و نقل هوایی، به لطف ساخت و توسعه هواپیماهای جدید و نیز افزایش امنیت پروازها، در حال حاضر با حمل ایمن و سلامت مرسولات مواجه هستیم، به نحوی که مخاطرات انسانی تقریبا مهار شدهاند و مخاطرات طبیعی نیز تقریبا قابل پیشبینی و قابل پیشگیری هستند.
به همین سبب نیز باید روش حمل و نقل هوایی را به عنوان یک روش حمل ایمن بشناسیم که به ما امکان ارسال مرسولات را در کوتاهترین زمان ممکن و به صورت ایمن اعطا میکند. البته که این امر مشروط است به اینکه
- اولا مرسوله ما جز ممنوعیتهای حمل هوایی نباشد
- و ثانیا هزینه حمل و نقل هوایی را پذیرفته و بپردازیم.
با توجه به آنچه که در این بخش ارائه شد به دست میآید که روش حمل و نقل هوایی یکی از گزینههایی است که ممکن است در اختیار ما قرار داشته باشد که با مزایا چالشهای خاص خود همراه است و در صورت انتخاب آن، هزینه نهایی حمل و نقل کالا و مرسوله ما، دستخوش تغییر خواهد شد.
نوع مرسوله هزینه حمل و نقل بینالمللی را از منظرهای چندگانه تعیین میکند
منظور از ماهیت کالا و مرسوله نوع کالایی است که قصد انتقال آن را داریم.
در واقع زمانی که درخواست خدمات حمل و نقل بینالمللی را به هر یک از شرکتهای ارائه دهنده خدمات حمل و نقل ارائه نماییم، اولین سوالی که از ما پرسیده میشود، آن است که مرسوله ما چیست؟
نوع و ماهیت مرسوله نه تنها روشهای حمل و نقل ممکن را از روشهای حمل و نقلی که با توجه به مرسوله ما امکان استفاده ندارد مجزا میسازد بلکه، نوع وسیله نقلیه و ویژگیهای دیگری را نیز تعیین تکلیف مینماید.
برای مثال چنانچه مرسوله از نوع مایعات باشد، طبیعتا انتقال آنها تنها با وسایل نقلیه مخزندار ممکن خواهد بود، حال از بین انواع وسیله نقلیه مخزندار، باید با توجه به ماهیت و نوع مایعی که قصد انتقال آن را داریم، موارد ممکن را جداسازی نموده و سپس با احتساب دیگر عوامل موثر، روش حمل خود را انتخاب نماییم.
ماهیت کالا علاوه بر روش حمل و نقل و نوع وسیله نقلیه، به خدماتی که باید ارائه شود نیز تاثیر گذار است.
برای مثال خدمات بستهبندی تنها برای مرسولاتی که قابلیت بستهبندی داشته باشند قابل ارائه است، یا بارگیری و تخلیه مایعات از بارگیری فلهای متفاوت است.
تمامی این موارد که بر هزینه نهایی انتقال ما تاثیرگذار است، متاثر از ماهیت و نوع مرسوله است و در نتیجه طبیعی است که اولین سوالی که از ما پرسیده شود، به ماهیت مرسوله ما بازگردد.
ماهیت کالا همچنین قوانین ملی و بینالمللی حاکم بر آن را نیز تعیین تکلیف مینماید.
برای مثال انواع کالاهای خطرناک که به 9 گروه مختلف تقسیم میشوند، هر کدام مقررات خاص خود را از حیث بستهبندی، نحوه بارگیری، محل نگهداشت، نحوه حمل و نقش، تشریفات تخلیه به همراه دارد که همه این موارد ممکن است بخشی از خدمات شرکت حمل و نقل را تشکیل دهد و در نتیجه طبیعی است که بر هزینه خدمات نیز موثر واقع شود.
یا حتی در بحث قوانین ملی و به ویژه در ترخیص مرسولات از گمرکات مبدا و مقصد، نوع و ماهیت کالا است که تشریفات ضروری جهت ترخیص و نیز هزینههای واردات و صادرات آن را تعیین تکلیف مینماید، در نتیجه چنانچه این خدمات جز مواردی باشد که شرکت ارائهدهنده خدمات حمل و نقل بر عهده گرفته است، هزینه آن نیز بر تعرفه نهایی افزوده خواهد شد.
در نتیجه و همانطور که پیش از این اشاره کردیم، انتخاب بین روش حمل و نقل دریایی یا هوایی، که شدیدا بر هزینه انتقال موثر است، با توجه به ماهیت کالای در حال ارسال صورت میپذیرد، به نحوی که ممکن است کالا امکان انتقال به هر دو روش را داشته باشد و یا تنها در یک گروه بگنجد.
برای مثال در حمل و نقل مواد غذایی فاسد شدنی که باید انتقال آنها در کمتر از یک روز انجام شود، طبیعی است که باید روش حمل هوایی را انتخاب کرد، حال آن که در انتقال کالاهای خطرناک، روش حمل دریایی است که میسر است.
هر کدام از این روشها نیز تعرفه حمل و نقل متفاوتی دارند که پس از تعیین اعلام میگردند.
در نهایت باید اشاره کنیم که ماهیت کالا ممکن است آن را برای انتقال مجاز، مشروط یا ممنوع سازد، شرکت حمل و نقل و کارشناسانی که در مسیر حمل و نقل باید اظهار نظر نمایند، در این پروسه حقوق، وظایف و مسئولیتهایی دارند، به همین سبب نیز پس از آن که ماهیت کالا توسط شما اعلام شد، اصولا بازرسی و کارشناسی توسط اشخاص معتمد انجام خواهد شد.
اما در نهایت ممکن است با توجه به توافقات فیمابین، مالک مرسوله یا فرستنده آن نیز در مقابل شرکت ارائه دهنده خدمات حمل و نقل و یا حتی متصدی حمل و نقل، مسئول شناخته شود.
ارتباط وزن حجمی مرسوله و نوع قرارداد حمل و نقل و هزینه انتقال آن
ویژگیهای فیزیک مرسوله شامل وزن و حجم مرسوله است. در اینجا باید اشاره کنیم که از ویژگیهای فیزیکی کالا و مرسوله چندین بند فرعی به دست میآید که هر کدام را جداگانه بررسی خواهیم کرد.
اما در نظر داشته باشید که ویژگیهای فیزیکی مرسوله میتواند در قدم اول نوع و روش حمل و نقل را تعیین کند، در قدم دوم، نوع وسیله نقلیه را تعیین تکلیف کند و در نهایت، حجمی از وسیله نقلیه را که به خود اختصاص داده است را اعلام نماید.
دو مورد اول، یعنی انتخاب روش حمل و نقل و وسیله نقلیه مورد استفاده از وزن و حجم مرسوله تاثیر میپذیرد، حال آن که مورد آخر یعنی میزانی از گنجایش وسیله نقلیه که در اختیار گرفتهایم، از وزن حجمی نهایی کالا و مرسوله تبعیت میکند.
عامل وزن و حجم مرسوله در تعیین هزینه نهایی حمل و نقل
هر نوعی از روشهای حمل و نقل، قابلیت انتقال مرسولات تا اندازه و وزن مشخصی را دارا هستند. در واقع نمیتوان انتظار داشت که سازههای عظیم را در هواپیما بارگیری کنیم یا آن که کامیونها بتوانند بیش از یک وزنی را منتقل سازند.
در واقع وسایل نقلیه، در هر یک از انواع روشهای حمل و نقل، یک حداکثری از وزن و حجم گنجایش دارند که حداکثر مرسوله قابل انتقال توسط آنها را اعلام میکند.
البته در حال حاضر ساخت وسایل نقلیه جدید، ظرفیت انواع هواپیماها و وسایل نقلیه زمینی و ریلی را افزایش داده است، لیکن همچنان محدودیتهای قابل توجهی برای آنها وجود دارد.
حال آن که در روش حمل و نقل دریایی، انواع کشتیها از سبک یا غول پیکر ساخته شده و مورد بهرهبرداری قرار دارند که تا بیش از 400 هزار تن گنجایش آنها است.
همانطور که اشاره شد، ظرفیت وسایل نقلیه، از هر دو عامل حجم و وزن تاثیر میپذیرد.
یعنی ممکن است که وسیله نقلیه گنجایش حجمی مرسوله را نداشته باشد به نحوی که با توجه به ابعاد مرسوله، نتوانیم آن را بر روی یک نوعی از وسیله نقلیه بارگیری کرده و مستقر نماییم، یا ممکن است که ابعاد مرسوله قابلیت گنجایش بر روی وسیله نقلیه را داشته باشد، لیکن وزن آن به میزانی باشد که وسیله نقلیه کشش و قدرت حمل آن را نداشته باشد.
همچنین باید اشاره کنیم که اصولا انتقال مرسولات یک تاجر یا فرستنده، در یک وسیله نقلیه و تنها در یک سفر، مقرون به صرفهتر بوده و به همین سبب گزینه مناسب و مورد توجه آن است که وسیله نقلیهای انتخاب شود که مجموع مرسوله را در یک سفر بتواند انتقال دهد.
هواپیماها از این نظر بیشترین محدودیت را دارا هستند. زیرا از یک سو، هواپیما یک وسیله نقلیهای است که از همه طرفها محصول است، به همین سبب تنها راه انتقال با آن، این گونه خواهد بود که مرسوله را داخل هواپیما جای داده و سپس هواپیما به پرواز درآید.
در نتیجه مرسولهای که با هواپیما جابهجا میشود، ضرورتا باید در ابعادی باشد که در داخل هواپیما بگنجد.
حال آن که کشتیها و نیز بسیاری از وسایل نقلیه زمینی، از همه طرفها محصول نیستند و در نتیجه مرسوله میتواند ارتفاع مختلف و بیشتری داشته باشد.
از سوی دیگر گنجایش وزنی هواپیما نیز محدودتر از انواع کشتیها است. در نظر داشته باشیم که هواپیما باید بتواند بر قدرت رانش زمین غلبه کرده و مرسوله را از سطح زمین فاصله دهد. در نتیجه علاوه بر قدرت منتج از سوخت هواپیما، از عوامل دیگری همچون وزن مرسوله نیز تاثیر میپذیرد.
طبیعتا هر چه وزن و حجم مرسوله بیشتر باشد، فضای بیشتری از وسیله نقلیه را اشغال کرده است و ظرفیتی که به مرسوله ما اختصاص داده شده است، افزایش مییابد که در نتیجه هزینه حمل و نقل آن نیز افزایش خواهد یافت.
حال چنانچه حجم و وزن مرسوله ما به قدری باشد که نوع کشتی از نظر ظرفیت تغییر دهد، نه تنها نوع قرارداد حمل و نقلی که باید منعقد نماییم دستخوش تغییر میشود، بلکه تعرفهای که به هزینه حمل و نقل باز میگردد نیز متفاوت خواهد بود.
برای مثال انواع کشتیها که از نظر حجمی با هم متفاوت هستند و در نتیجه انتخاب هر کدام از آنها به عنوان وسیله حمل و نقل مورد نظر میتواند تعرفه متفاوتی به همراه داشته باشد، به شرح ذیل است:
کشتیهای با سایز کوچک (Small Size)
اولین کشتیها از نظر حجمی که در واقع کمترین حد گنجایش را دارا بوده و به عنوان کشتیهای کوچک شناخته میشوند، به کشتیهایی گفته میشود که تا حداکثر 10 هزار تن را در یک سفر دریایی حمل نماید.
این کشتیها اتفاقا برای حمل انواع مرسولات کانتینری یا فلهای مناسب بوده و با توجه به اینکه در آبهای کم عمق میتوانند حرکت کنند و نیز در بنادر کم عمق میتوانند پهلو بگیرند، از نظر نداشتن هزینههای مازاد، انتخاب مقرون به صرفهای هستند.
کشتی با سایز متوسط (Handy size) و کشتیهای (Handy Max)
کشتیهای با سایز متوسط به انواع کشتیهایی گفته میشود که تا حداکثر 35 هزار تن را در یک بار حمل و نقل گنجایش جابهجایی داشته باشند.
این کشتیها به دلیل گنجایش بیشتر اما در عین حال قابلیت پهلوگیری در بنادر کم عمق، یکی از پرکاربردترین کشتیها در حمل و نقل دریایی هستند.
البته کشتیهای هندی مکس نیز به عنوان کشتی متوسط شناخته میشوند لیکن تا 50 هزار تن حجم و گنجایش دارند.
کشتیهای بزرگ (Supramax)
کشتیهای بزرگ که حداکثر تا 60 هزار تن ظرفیت دارند، برای پهلوگیری و حمل و نقل در کلیه آبها مناسب نبوده و در نتیجه یک انتخاب مشروط به حساب میآیند.
با این حال این کشتیها نیز گنجایش معمولی داشته و در نتیجه به عنوان یکی از انتخابهای اولیه شرکتهای حمل و نقل به حساب میآیند.
کشتیهای غول پیکر
کشتیهای غول پیکر گروهی از کشتیها هستند که تا 400 هزار تن ظرفیت دارند.
این کشتیها نه تنها یک انتخاب معمول برای حمل و نقل دریایی نیستند بلکه حتی ساخت و استفاده از آنها نیز کاملا غیرمعمول و سفارشی انجام میشود به نحوی که تنها برخی از شرکتهای چند ملیتی نفتی از این نوع کشتیها استفاده مینمایند.
آنچه که از انواع کشتیها با توجه به سایز آنها دیدیم، بر تعرفه خدمات حمل و نقل موثر واقع میشود. حال چنانچه امکان انتخاب بین چند گزینه را داشته باشید، با توجه به وزن و حجم مرسوله خود، باید کشتی را انتخاب کنید که مقرون به صرفه تر باشد.
عامل وزن حجمی مرسوله در تعیین قرارداد حمل و تعرفه آن
وزن و حجم مرسوله تنها بر انتخاب روش حمل و نقل و نوع وسیله نقلیه موثر نیست بلکه بر نوع قراردادی که باید منعقد نمایید نیز تاثیر مستقیم دارد.
توضیح آن که زمانی که مرسوله خود را جهت حمل معرفی مینمایید، علاوه بر ویژگیهای ماهیتی و نوع مرسوله، ویژگیهای شکلی آن شامل وزن و حجم بار و کالا نیز از شما پرسیده میشود.
اهمیت ابعاد و وزن کالا از بابت تعیین وزن حجمی مرسوله است. در واقع آنچه که در تعیین هزینه حمل و نقل و نوع قرارداد حمل و نقل شما از حیث ظرفیت وسیله نقلیه تاثیر خواهد گذاشت، وزن حجمی مرسوله است.
وزن حجمی که متفاوت است از وزن حقیقی بار و مرسوله، نسبتی است از ابعاد مرسوله بر وزن آن. در واقع در وزن حجمی، نه تنها وزن مرسوله مهم است، بلکه ابعاد آن شامل طول، عرض و ارتفاع نیز موثر است.
البته باید اشاره شود که برای تعیین نوع قرارداد و نیز تعرفه هزینه، هر دو وزن حجمی و وزن واقعی مرسوله محاسبه میشود و هر کدام که بیشتر باشد ملاک عمل قرار میگیرد.
به عبارت سادهتر، وزن حجمی مرسوله در تعرفه حمل و نقل آن تاثیر مستقیم داشته و یک ضریب موثر است، با این حال بر نوع قراردادی که باید منعقد نمایید نیز موثر است.
در واقع با توجه به اینکه چند درصد از ظرفیت وسیله نقلیه به مرسوله شما اختصاص داده شده باشد، انواع قراردادهای حمل و نقل را داریم که در ادامه معرفی میکنیم.
روش حمل خرده بار
حمل خرده بار شامل حالتی است که تمام ظرفیت یک کانتینر به مرسوله شما اختصاص داده نشده باشد.
در واقع چنانچه وزن حجمی یا وزن واقعی مرسوله شما، هر کدام که بیشتر باشد، از ظرفیت یک کانتینر کامل کمتر باشد، ضروری است که شما قرارداد از نوع خرده بار منعقد نمایید.
در واقع در روش حمل خرده بار، ظرفیت یک کانتینر بین مرسولات متعدد تقسیم میشود که برای هر کانتینر یک بارنامه مجزا صادر میشود و در نتیجه یک کانتینر چندین بارنامه دارد.
هزینهای که از شما در این روش اخذ میگردد، هزینه نسبتی از کانتینر است که به مرسوله شما اختصاص داده شده است و در واقع نیازی نیست که شما هزینه کل کانتینر را بپردازید.
در نتیجه روش حمل خرده بار برای انتقال مرسولات کوچک و متوسط مناسب هستند و در نتیجه مورد استفاده برای مصارف خانگی یا محمولههای کوچک همچون خریدهای بینالمللی قرار میگیرند.
همچنین باید اشاره شود که انواع کانتینرها از نظر ظرفیتی شامل 20 فوتی و 40 فوتی هستند که انتخاب هر کدام از این موارد نیز با توجه به مرسولهای که قصد انتقال آن را دارید باید صورت پذیرفته باشد.
اما در هر حال در روش حمل خرده باشد، تمام ظرفیت یک کانتینر به شما اختصاص داده نمیشود و تنها هزینه بخشی از آن از شما اخذ میگردد.
روش حمل فول بار
روش حمل فول بار، برخلاف حمل خرده بار، به حالتی گفته میشود که تمام ظرفیت مجاز یک کانتینر، به محموله شما اختصاص داده شده باشد.
در این حالت ممکن است که مرسوله شما حقیقتا از نظر وزن حجمی و یا وزن واقعی نیاز به ظرفیت کامل یک کانتینر داشت باشد و یا آن که شما شخصا تمایل داشته باشید که یک کانتینر کامل را به خود اختصاص دهید.
در هر صورت در این روش نیز میتوان از انواع کانتینرهای 20 فوتی و 40 فوتی استفاده کرد و کل هزینه آن کانتینر از شما اخذ میگردد و نیز باید توجه داشت که تنها یک بارنامه برای کل کانتینر صادر میشود.
روش حمل چارترینگ
نوع دیگری از قرارداد که با توجه به حجم و وزن مرسوله شما منعقد میشود که هزینه نهایی حمل و نقل را نیز تعیین تکلیف مینماید، به روش حمل چارترینگ شناخته میشود.
در روش حمل چارترینگ، شما فضای یک کشتی کامل را به اجاره خود در میآورید و در نتیجه باید هزینه کل کشتی را بپردازید.
همچنین باید اشاره شود که روش چارترینگ کشتی، ممکن است برای یک سفر واحد منعقد شده باشد یا ممکن است برای مدت زمان خاصی باشد و یا آن که به روش چارترینگ بدون خدمه تنظیم شده باشد.
در هر کدام از این حالتها، تعهدات و هزینههایی که به عهده هر یک از مالک کشتی، چارتر کننده و یا فرستنده کالا و نیز شرکت حمل و نقل و فرستنده کالا قرار میگیرد و در نتیجه هزینهای که فرستنده یا مالک کالا باید بپردازد، متفاوت خواهد بود.
ضریب تعرفه حمل در مسافت بین مبدا و مقصد
عواملی که تاکنون بررسی شد، به نوع محموله، ویژگیهای محموله، روش حمل و نقل منتخب و نیز وسیله نقلیه انتخابی بازمیگشت.
هر کدام از عوامل بررسی شده از اهمیت خاص خود برخوردار بوده و بر هزینه نهایی حمل و نقل تاثیر مستقیم میگذارند. لیکن نباید تصور شود که تنها عوامل موثر از محموله منتج میشوند.
در واقع یکی از اصلیترین عناصری که هزینه نهایی حمل و نقل را تعیین تکلیف مینمایند، کشورهای مبدا و مقصد هستند.
توضیح آن که کشور مبدا شامل محلی است که بارگیری در آن انجام شده و در نتیجه سفر دریایی محموله در آن نقطه شروع میشود. کشور مقصد نیز شامل محلی است که تعهدات متصدی حمل و نقل در آن نقطه خاتمه یافته و تخلیه نهایی مرسوله در آنجا انجام میگیرد.
حال نه تنها کشورهای مبدا و مقصد حائز اهمیت هستند، بلکه مسیری که انتخاب شده است و احتمالا کشورهای واسطه، حمل مستقیم یا غیر مستقیم تماما از عواملی هستند که مسافت نهایی حمل مرسوله را تعیین نموده و در نتیجه هزینه نهایی حمل و نقل را نیز متاثر مینمایند.
توضیح آن که در حمل مستقیم کالا و مرسوله، تخلیه و بارگیری مجددی وجود نداشته و محموله پس از بارگیری در نقطه مبدا و آغاز سفر خود، تا مقصد منتقل میشود و در نهایت در نقطه مقصد تخلیه میشود.
حال آن که در حمل و نقل غیرمستقیم، مرسوله پس از بارگیری در نقطه مبدا، حداقل یک مرتبه در یک کشور واسطه از وسیله نقلیه اولی تخلیه و بر وسیله نقلیه ثانویه بارگیری مجدد میشود و ادامه سفر با وسیله نقلیه ثانویه خواهد بود.
طبیعتا در حمل و نقل غیرمستقیم، از یک طرف با هزینه مازاد برای تخلیه و بارگیری مواجه هستیم و از سوی دیگر، مسافت نهایی که محموله ما طی کرده است دستخوش تغییر میشود، که کلیه این موارد بر هزینه نهایی حمل و نقل نیز موثر هستند.
نکته دیگری که باید اشاره کنیم، مسیری است که برای حمل مرسوله انتخاب میشود.
توضیح آن که فاصله بین کشور مبدا و مقصد، با توجه به اینکه از چه روش حمل و نقل و چه مسیر حرکتی استفاده شود، ممکن است دستخوش تغییرات قابل توجهی شود.
در هر حال مسافت بین نقطه مبدا و نقطه مقصد، با توجه به فاصله حقیقی بین دو کشور، مسیر انتخابی و مستقیم یا غیرمستقیم بودن سفر محاسبه میشود و تعرفه حمل و نقل در مسافتی که مرسوله باید طی نماید ضرب شده و یکی از عوامل موثر در تعیین هزینه نهایی حمل و نقل را ایجاد مینماید.
افزودن هزینه خدمات جانبی به هزینه نهایی حمل و نقل
اولین تعهد و وظیفه شرکت حمل و نقل، انتقال مرسوله از نقطه مبدا تا نقطه مقصد، به روش حمل و نقل منتخب فرستنده، با وسیله نقلیه مورد توافق و مسیر حرکتی پذیرفته شده طرفین است.
در نتیجه هزینه حمل و نقلی که در ابتدا محاسبه و اعلام میگردد، تنها شامل حمل مرسوله از نقطه مبدا تا مقصد است و این تعهد اولیه و اصلی متصدی حمل و نقل است.
لیکن متصدی حمل و نقل و شرکت خدماتی میتواند و ممکن است که انواع خدمات جانبی را ارائه نموده باشد که طبیعتا برای هر کدام هزینه مازاد دریافت خواهد کرد.
این خدمات شامل کلیه اقداماتی است که تا پیش از شروع سفر باید برای مرسوله انجام شده باشد و نیز پس از خاتمه سفر جهت تحویل مرسوله به گیرنده باید صورت گیرد.
برای مثال خدمات درب به درب یکی از انواع خدمات نوینی است که شرکتهای حمل و نقل ارائه مینمایند و در نتیجه آن، مرسوله در نقطه مورد نظر مشتری از نامبرده تحویل گرفته میشود، تا نقطه نهایی حمل شده و به گیرنده در مقصد منتخب تحویل میگردد.
در خدمات درب به درب، کلیه اقداماتی که پیش از آغاز سفر و تا تحویل نهایی باید صورت گیرد به عهده شرکت متصدی حمل و نقل است و در نتیجه بیشترین هزینه و تعرفه نیز در این حالت از مشتری دریافت میشود.
یا در مثالی دیگر میتوان به اهمیت بستهبندی مناسب و استاندارد مرسوله اشاره کرد.
بستهبندی مرسولات که باید با توجه به ماهیت آن، شکل و اندازه مرسوله، روش حمل و نقل، مسیر حرکتی و دیگر موارد انجام شود و به نحوی باشد که سلامت و کیفیت مرسوله را کلیه مراحل بارگیری، حمل و تخلیه تامین نماید، اقدامی که فرستنده میتواند راسا بر عهده بگیرد و یا از خدمات شرکت حمل و نقل استفاده نماید که در حالت دوم باید هزینه آن را بپردازد.
همچنین خدمات ترخیص از گمرکات مبدا و مقصد، که برای خروج کالا از کشور و ورود آن به کشور مقصد ضروری است، خدماتی است که توسط شرکت حمل و نقل، خود شخص فرستنده یا گیرنده یا ثالث میتواند انجام شود و در صورتی که از خدمات شرکت حمل و نقل استفاده شود، باید هزینه آن نیز پرداخت گردد.
در نهایت آن که بیمه کردن مرسوله به نحوی که سلامت و امنیت مرسوله و نیز تحویل به موقع آن توسط شرکت بیمهگر تضمین گردد، در حمل و نقلهای بینالمللی کالا و مرسولات و به ویژه برای تجار و بازرگانان از اهمیت به سزایی برخوردار است.
همچنین طبیعی است که خدمات بیمه مشمول هزینه مازادی هستند که شرکت بیمهگر از شما مطالبه خواهد نمود. حال چنانچه تامین بیمه مرسوله را از شرکت حمل و نقل خواسته باشید، باید هزینه خدمات بیمه را نیز بر هزینه نهایی حمل و نقل کالا افزوده و از عهده پرداخت آن برآیید.
تغییر تعرفه خدمات با احتساب زمان ثبت سفارش
تمام مواردی که تاکنون بیان شد، از یک عامل موثر ثانویهای تاثیر میپذیرند که عبارت است از زمان ثبت سفارش. در واقع تعرفه خدمات که به کلیه موارد یاد شده در بندهای پیشین بازمیگردد، از سالی به سال دیگر و حتی از ماهی به ماه دیگر دستخوش تغییر میشود.
همچنین در شرایط فعلی که نرخ ارز نوسانات قابل توجهی دارد، چنانچه از خدماتی استفاده شود که ایرانی نباشد، برای مثال از کشتی خارجی استفاده شود یا بیمهنامه خارجی تهیه شود، طبیعی است که تغییرات نرخ ارز به تغییر در هزینه نهایی حمل و نقل بیانجامد.
در پرداخت هزینه گمرکات در کشور خارجی که این کاملا همواره وجود دارد به نحوی که نه تنها تغییرات هزینه گمرک در آن کشور هزینه نهایی واردات یا صادرات با آن کشور را دستخوش تغییر مینماید، بلکه معادل ریالی آن نیز تغییر خواهد کرد.
البته علاوه بر نوسانات نرخ ارز، تعرفه خدماتی که ارائه میشود که از وزن مرسوله، حجم مرسوله، نوع مرسوله، روش حمل و نقل و ارسال مرسوله، نوع وسیله نقلیه منتخب، کشور مبدا و مقصد و مسیر حرکت و انتقال مرسوله تاثیر گرفته و در آنها ضرب میگردد، در دورههای زمانی مختلف تغییر میکند که با توجه به سیاستهای شرکت خدماتی و نیز وضعیت بازار میتواند افزایش یا کاهش داشته باشد.
در نهایت آن که، کلیه مطالبی که تاکنون گفته شد، با نرخی سنجیده میشود که در زمان ثبت سفارش شما حاکم باشد و در نتیجه زمان ثبت سفارش، از مهمترین نکات و موثرترین عوامل است که لزوم استعلام گرفتن در هر مورد را به همراه میآورد.