صادرات کالا یکی از منابع مهم درآمدی برای تجار و بازرگانان هر کشور است. اما مراحل صادرات کالا از پیچیدگی‌ها و مطالب متعددی تشکیل می‌شود که شناخت آن‌ها آسان نیست.
اگر به دنبال یک شرکت صادرات کالا هستید و یا می‌خواهید با صفر تا صد صادرات کالا و مراحل آن آشنا شوید، این صفحه مناسب شماست.
استعلام نرخ
شرکت نیک پاد دریا به عنوان یکی از معتبرترین شرکتهای سهامی خاص و دارای 10 سال سابقه در حوزه حمل و نقل بین‌المللی، خدمات صادرات کالا را با کیفیت بین‌المللی ارائه می‌دهد.
چنانچه نیاز به شرکت واسطه‌ا‌ی دارید که فرآیند صادرات کالا و بار شما را تنظیم و بهترین عملکرد و نتیجه را به شما ارائه نماید، شرکت نیک پاد دریا بهترین گزینه شما خواهد بود.
مشاورهمنظور از صادرات آن است که یک کالا یا مرسوله در خارج از مرزهای کشور مبدا به مصرف و یا به فروش رسد. به نحوی که برای تحویل آن به مقصد، لازم باشد که از مرزهای کشور مبدا خارج شده و به خاک کشور مقصد وارد گردد.
جالب است که بدانید که صادرات کالا در کنار واردات کالا یکی از قدیمی‌ترین مفاهیم در اقتصاد است که حتی پیش از شکل‌گیری دانش اقتصاد یا تجارت بین‌المللی وجود داشت.
دلیل این امر هم به تنوع نیازهای یک کشور و محدودیت منابع آن باز‌می‌گشت. که در نتیجه تجار به موضوع صادرات علاقمند شده و به عنوان یک منبع درآمدی مناسب به آن نگاه کردند.
پس همانگونه که مشاهده شد، برای آنکه صادرات شکل گیرد، ضروری است که از مرزهای یک کشور عبور کرده و به فضای بین‌المللی وارد شویم. اما محتوای صادرات و مهم‌ترین نکات از آن را در بخش‌های بعدی بررسی خواهیم کرد.
سابقه صادرات کالا در ایران، به لطف منطقه جغرافیایی که در آن قرار گرفته است و طبیعتا با توجه به تاریخ قدیمی که از آن بهره می‌برد، به هزاره‌های پیشین بازمیگردد.
برای مثال می‌توانیم در اسناد قدیمی، سابقه تجارت بین ایران و چین را به واسطه جاده ابریشم مشاهده نماییم.
البته که بعدها و با توسعه صنعت دریانوردی و استفاده از آبهای آزاد برای انتقال کالا و مرسولات، بازار خرید و فروش کالا برای ایران با تنوع بیشتری مواجه شد و توانست به بازارهای اروپا نیز ورود نماید. اما آنچه که مسلم است، عبارت است از سابقه قدیمی صادرات کالا در ایران که در اسناد قدیمی نیز به چشم می‌خورد.
همانطور که اشاره شد، صادرات کالا تاریخچه و پیشینه گسترده‌ای دارد. اما شاید این سوال به ذهن شما هم برسد که دلیل تمایل و رشد صادرات کالا در طول دوره‌های تاریخی چه بوده است؟ جواب این پرسش را با توضیح مزایای صادرات کالا بیان خواهیم کرد.
مهم‌ترین مزیت و نکات مثبتی که می‌توان برای صادرات کالا تصور کرد را در چند محور مختلف بررسی خواهیم کرد:
اهمیت این نکته زمانی بیشتر می‌شود که به گستردگی تعریف کالا پی ببریم. جالب است که بدانید که در حوزه تجارت بین‌الملل و زمانی که از صادرات کالا صحبت می‌کنیم، تعریف کالا را باید از اسناد بین‌المللی خرید و فروش کالا به دست آوریم. یکی از مهم‌ترین این اسناد عبارت است از بیع بین‌المللی کالا. و در این سند، موضوع خرید و فروش هم به کالا به مفهوم سنتی آن اختصاص داده شده و هم به خدمات اشاره دارد.
در نتیجه ممکن است که در تجارت بین‌الملل، مقصود صادرات خدمات باشد. اما از آن جایی که اکثرا نمی‌توان خدمات را به شکل فیزیکی و در قالبی مشابه با کالا مشاهده و دریافت نمود، شاید تصویری واضح نتوان از آن ارائه کرد.
اما در قانون داخلی هم برای کالا تعاریف قابل توجهی به چشم می‌خورد. از آن میان، موثرترین تعریفی که می‌توانیم در اینجا اشاره کنیم، عبارت است از اینکه کالا
پس آن چیزی که نزد عموم مردم یا گروهی خاص از اشخاص، جذابیت خرید و فروش آن و پرداخت وجه برای آن به چشم بخورد، به عنوان کالا شناخته می‌شود، همچنان که خدمات نیز در اسناد بین‌المللی شمایل و تفسیر کالا را دارا هستند.
در نتیجه کشورهای مختلف می‌توانند از محصولات همدیگر بهره ببرند.
برای مثال ممکن است که تولید کالایی در یک کشور با هزینه هنگفتی همراه باشد، حال آن که همان کالا در کشور دیگر، با هزینه متناسب‌تری تولید شود. پس همانگونه که مشاهده می‌شود، امکان کاهش هزینه‌های نهایی یکی از نتایج حاصل از صادرات کالا را می‌تواند تشکیل دهد.
صادرات کالا قطعا از مزایا و نکات مثبت فراوانی برخوردار است، اما این بدان معنا نیست که هیچ چالشی بر آن وارد نباشد.
اتفاقا می‌توان چالش‌های چندگانه‌ای را به شرح ذیل برای صادرات کالا تصور نمود:
توضیح آن که، بسیاری از روابط تجاری و به خصوص سهولت در روابط تجاری، از داشتن روابط سیاسی حسنه بین کشورهای متبوع ناشی می‌شود. در نتیجه زمانی که در اثنای مراودات تجاری، روابط سیاسی کشورهای متبوع دستخوش طوفان می‌شود، به سهولت و کیفیت تجارت بین آن‌ها نیز خلل وارد می‌شود.
همچنان که می‌تواند تشخیص نیازهای کشورهای دیگر و در نتیجه ورود به بازارهای آن کشور و تامین آن‌ها را با دشواری همراه سازد.
صادرات کالا با توجه به اینکه هدف از صادرات چه باشد و یا آن که فرآیند صادرات به چه نحوی انجام گیرد، دسته‌بندی‌های مختلفی را شاهد است که در این بخش به آن‌ها خواهیم پرداخت. و این موارد عبارتند از:
صادرات کالا را می‌توان از نقطه نظرات مختلف تقسیم‌بندی نمود. یکی از مهم‌ترین این تقسیم‌بندی‌ها به هدف از صادرات بازمیگردد.
در این وضعیت که صادرات قطعی در مقابل صادرات موقت قرار می‌گیرد، هدف از صادرات است که نقش اصلی را بازی می‌کند.
توضیح آن که در صادرات قطعی کالا، در واقع ما یک کالا و مرسوله را در کشوری متفاوت از کشور مبدا یا تولید کننده به فروش می‌رسانیم. در نتیجه کالای فروش رفته برای مصرف باید به کشور خارجی حمل شود. نتیجه‌ای که به دست خواهد آمد، عبارت است از مستقر شدن کالا در کشور ثالث.
به عبارت ساده‌تر، در صادرات قطعی کالا، مرسوله از مالکیت شخص داخلی خارج شده است و به صورت قطعی و نهایی به کشور خارجی حمل می‌شود و یا آن که برنامه‌ای نسبت به بازگرداندن آن کالا به داخل کشور نداریم.
پس زمانی که صادرات قطعی کالا را انجام می‌دهیم، عوارض و مالیات‌های مربوطه برای خروج کالا از کشور را باید بپردازیم. باید اسناد و مدارک لازم را تهیه کرده و به گمرکات ارائه نماییم. برای مثال در این روش از صادرات، ضروری است که قرارداد فروش و یا حداقل یک فاکتور فروش در اختیار داشته باشیم.
همچنین در نظر داشته باشیم که در صادرات قطعی کالا، مالیات مربوط به فروش کالا را باید بپردازیم، زیرا کالا در خارج از مرزهای یک کشور به فروش رسیده است و در نتیجه برای مالک یا سازنده آن، درآمد ناشی از فروش ایجاد کرده است.
در هر صورت در نظر داشته باشید که در صادرات قطعی کالا، قصد نداریم که کالای خارج شده را مجددا به کشور باز‌گردانیم بلکه کالا به صورت دائم از کشور خارج می‌گردد. حتی اگر در فرضی کالا به کشور عودت داده شود هم خلاف اصل و توافقات اولیه و هدف اصلی طرفین قرارداد بوده است.
صادرات موقت کالا، همانطور که از نام آن نیز به دست می‌آید، دقیقا نقطه مقابل صادرات قطعی کالا قرار می‌گیرد. به نحوی که فرستنده کالا قصد دارد آن را مجددا به کشور وارد نماید.
یا شاید عبارت درست‌تر آن باشد که بگوییم فرستنده تنها قصد دارد که کالا و مرسوله را برای مدت زمان محدود و مشخصی از کشور خارج نماید.
در صادرات موقت کالا، مهم‌ترین رکن در بازگشتن کالا به کشور است. طبیعتا کالایی که قصد داریم برای مدت زمان محدود از کشور خارج کنیم، نمی‌تواند انتقال مالکیت پیدا کرده باشد. پس نمی‌توانیم انتظار داشتن قرارداد فروش و یا بارنامه را برای این قبیل از کالاها داشته باشیم.
به همین سبب بیشترین جایی که می‌توانیم صادرات موقت را در آن شاهد باشیم، هنگامی است که یک کالا برای به نمایش در آمدن در نمایشگاه‌های تخصصی یا انواع فرصت‌های نمایشی موقت که صرفا قصد معرفی کالا را دارند، از کشور خارج می‌گردد.
البته ممکن است که یک کالا به عنوان نمونه نیز به کشور خارجی منتقل گردد. به نحوی که بعدا به تنظیم قرارداد فروش منتهی شود. اما کالای خارج شده، با هدف موقتی از مرز ایران عبور کرده است.
در صادرات موقت کالا، فرستنده باید برخی تضمینات را به گمرکات کشور بسپارد. این تضمینات در واقع از آن بابت است که گمرک اطمینان یابد کالا به کشور باز خواهد گشت. زیرا اگر کالا به عنوان فروش از کشور خارج شده باشد، باید عوارض و مالیات مربوطه پرداخت شود.
به همین سبب فرستنده موقت کالا، باید برخی از تضمینات را به گمرکات بسپارد، اما هنگامی که کالا مجددا به کشور وارد گردید، تضمین سپرده شده به وی بازگردانده خواهد شد.
در نهایت آن که در صادرات موقت باید اسناد و مدارکی که حاکی از دلیل خروج کالا باشد ارائه گردد، این اسناد می‌تواند شامل گواهی شرکت در نمایشگاه یا مواردی از این قبیل هم باشد.
صادرات کالا را دانستیم که به معنای خارج کردن کالا از مرزهای یک کشور و انتقال آن به کشور ثالث است. همچنین اشاره کردیم که ممکن است که صادرات به صورت دائمی و با انتقال مالکیت کالا محقق شود و یا ممکن است که به صورت موقت بوده و کالا برای مدت زمان محدودی از کشور خارج گردد.
اما نکته مهم آن است که صرف نظر از هدف و نوع صادرات کالا، این فرآیند، پیچیده، طولانی و هزینه‌بر است. بسیاری از تشریفات اداری، قانونی و تجاری باید رعایت شود. هزینه‌های مختلفی باید پرداخت شود. تعداد نفرات درگیر در این فرآیند باید مدیریت و تنظیم شوند.
این فرآیند که اتفاقا مدت زمان طولانی به طول خواهد انجامید و هزینه‌های مختلف و گاه هنگفتی را به همراه خواهد آورد، ممکن است که توسط مالک یا فروشنده کالا شخصا انجام شود و یا آن که برون سپاری شود.
چنانچه مالک یا فرستنده کالا، قصد داشته باشد که تشریفات صادرات را شخصا انجام دهد، یعنی قرارداد فروش یا بارنامه فروش یا تشریفات نمایشگاه را انجام دهد، اجازه خروج از گمرک دریافت نماید، کالا را بسته‌بندی کرده، تا گمرک حمل نموده، در مرزهای کشور به وسیله نقلیه بارگیری کرده و تا کشور مقصد کالا را حمل نماید، با صادرات کالا به روش مستقیم مواجه خواهیم بود.
پس به عبارت ساده‌تر، در صادرات مستقیم کالا، فروشنده یا فرستنده کالا، انجام فرآیند صادرات را شخصا به عهده گرفته است. تامین مالی را انجام داده، تشریفات قانونی و اداری را انجام داده و فرآیند فیزیکی شامل آماده‌سازی کالا تا حمل و انتقال آن را انجام داده است.
طبیعتا روش صادرات مستقیم کالا برای همه مناسب نیست. در نظر داشته باشید که این روش با هزینه زیادی همراه خواهد بود. همچنین در صورتی که بدون دانش و تجربه کافی انجام شود، ممکن است که هزینه‌های اضافی به شخص تحمیل شود و حتی احتمال اشتباه و خسارت بسیار زیاد خواهد بود.
در نتیجه برخلاف آن که تصور می‌شود هر چه بتوان یک فرآیند را شخصا انجام داد در هزینه‌ها صرفه‌جویی شده است، ممکن است که در صادرات مستقیم کالا، این تصور برعکس بوده و به شخص خسارت‌های متفاوتی وارد شود.
اما چنانچه سطح تجارت در ابعاد گسترده در جریان باشد و برای سالیان سال تجربه تجارت وجود داشته باشد، به نحوی که یک بخش یا حوزه تخصصی برای صادرات در شرکت وجود داشته باشد، ممکن است که صادرات مستقیم به صرفه باشد.
صادرات غیرمستقیم کالا نقطه مقابل صادرات مستقیم است. در این روش از صادرات، فرستنده یا فروشنده کالا از خدمات شخص ثالث استفاده می‌نماید، یا به عبارت دیگر، فرآیند صادرات برون سپاری می‌شود.
در صادرات غیرمستقیم کالا، که اتفاقا برای گروه‌های مختلفی از فرستندگان مرسولات گزینه مناسب‌تری است، از خدمات شرکتهای واسطه استفاده می‌شود.
شرکتهای واسطه که ممکن است متصدیان حمل و نقل باشند، کلیه فرآیند انتقال کالا را بر عهده خواهند گرفت.
در این روش از صادرات کالا، شخص واسطه به نسبت خدماتی که ارائه می‌دهد، هزینه و تعرفه متناسبی را دریافت خواهد کرد.
شرکتهای واسطه ممکن است که کلیه فرآیند صادرات کالا را، از دریافت مرسوله، بسته‌بندی مرسوله، انتقال آن تا گمرکات کشور، انجام تشریفات ترخیص کالا، پرداخت هزینه‌های گمرکی، بارگیری مرسوله به وسیله نقلیه، انتقال آن به کشور مقصد، تخلیه مرسوله در گمرک مقصد و تحویل در کشور مقصد را به عهده بگیرد.
البته که شرکتهای واسطه می‌توانند هر کدام از خدمات یاد شده را به صورت مستقل و یا چند مورد را به صورت تجمیعی ارائه نموده و تعرفه خدمات متناسبی را دریافت نمایند.
برای مثال ممکن است که تنها انجام تشریفات ترخیص از گمرکات را به عهده گرفته باشند. یا ممکن است که بارگیری و حمل مرسوله تا مقصد را هم به خدمات خود بیفزایند.
در هر صورت در نظر داشته باشید که استفاده از خدمات شرکتهای واسطه، یعنی شرکتهای خدماتی که فعالیت خود را به صادرات کالا اختصاص داده‌اند، می‌تواند به کاهش هزینه‌های حمل و نقل کمک شایانی نماید و همچنین بر هزینه‌های نهایی صادرکننده تاثیر مثبتی داشته باشد.
البته مجددا باید اشاره کنیم که با توجه به سطح فعالیت و سابقه فعالیت صادرکننده، ممکن است که صادرات مستقیم برای آن‌ها گزینه مناسب‌تری باشد و یا صادرات غیرمستقیم.
صادرات کالا با وجود اهمیت و نقشی که در اقتصاد داخلی کشورها بازی می‌کند، اما ناگزیر است که از برخی مراحل پیروی کند که در این بخش معرفی خواهد شد و مهم‌ترین نکات آن عبارت خواهد بود از:
صادرات کالا یک فرآیند ساده و یا تک مرحله‌ای نیست. بلکه بالعکس از قوانین و مقررات مختلف ملی و بین‌المللی باید تبعیت نماید، تشریفات اداری و هزینه‌های مختلفی را باید در نظر داشته باشد و باید با در اختیار داشتن اسناد و مدارک مربوطه انجام گیرد.
به عبارت ساده‌تر، صادرات کالا از مراحل مختلفی تشکیل می‌شود که جز با پیش آمادگی و شناخت مناسب از آن‌ها، نمی‌توانیم اقدام موثری در صادرات کالا انجام دهیم. امری که به عنوان فراهم‌سازی زیرساختی شناخته می‌شود.
پس در گام اول باید یک نقشه راه ترسیم نموده و مقدمات را متناسب با نقشه راه فراهم آوریم. برای مثال باید تصمیم بگیریم که به عنوان شخص حقیقی قصد صادرات کالا را داریم و یا در قالب شخص حقوقی اقدام خواهیم کرد. باید شناخت کلی از جامعه هدف، نوع کالای قابل ارسال، هدف از صادرات و نوع صادرات را مشخص کرده باشیم.
تنها پس از آن که مهم‌ترین سوالات در خصوص صادرات کالا را شناسایی کرده و پاسخ دهیم، می‌توانیم پیش‌نیازهای صادرات را فراهم کرده و نتیجه مناسبی دریافت نماییم.
در مقام جمع‌بندی آن که، منظور از فراهم‌سازی زیرساختی، عبارت است از انتخاب مسیر راه، تهیه مقدمات قانونی و اداری، شناسایی مجوزهای مربوطه و انتخاب نوع مرسوله، جامعه هدف و نحوه صادرات.
در فرآیند صادرات کالا، مجوزهای مختلفی را باید تهیه کرده باشیم. این مجوزها که با توجه به نوع کالای صادراتی ما، کشور مبدا و مقصد، روش حمل و نقل و گمرکات خروجی تفاوت‌های خواهد داشت، برخی باید برای هر مرتبه از صادرات تهیه شود و برخی یکبار تهیه شده و برای مجموعه فرآیند صادرات مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
برای مثال مهم‌ترین مجوزی که برای صادرات باید در اختیار داشته باشیم، عبارت است از مجوز بازرگانی. مجوز بازرگانی در واقع اجازه ورود تاجر به بازارهای بین‌المللی است، اعم از آن که واردات مدنظر باشد یا صادرات، داشتن مجوز بازرگانی کاملا ضروری است.
اما در مقابل برخی از مجوزهای موردی وجود دارند که با توجه به نوع مرسوله‌ای که قصد صادرات آن را داریم باید تهیه شود. برای مثال چنانچه کالا از نوع مرسولات دارویی، بهداشتی یا غذایی باشد، باید مجوزهای تایید سلامت و کیفیت مرسوله تهیه شود.
همچنین ممکن است که اخذ برخی از مجوزها نه از نظر قانونی بلکه با توجه به مذاکرات و توافقات طرفین لازم تشخیص داده شود. برای مثال ممکن است که تهیه گواهی کنترل کیفی، توسط طرفین به عنوان یکی از اسناد صادرات کالا انتخاب شده باشد.
در نتیجه همانگونه که مشاهده می‌شود، برخی از انواع مجوزها وجود دارند که برای هر شخصی که قصد صادرات کالا را داشته باشد در اختیار داشتن آن‌ها ضروری است.
به همین سبب طبیعی است که در اختیار داشتن و تهیه این مجوزها، پیش از اقدام به عنوان یک تاجر و صادرکننده باید انجام شود و یک فعالیت مقدماتی است.
فرض کنید که میدانیم قصد صادرات چه کالایی را داریم، همچنین مقدمات ضروری همچون کارت بازرگانی را تهیه کرده‌ایم و نقشه کلی مسیر را تنظیم کرده‌ایم، هنوز یک مرحله مقدماتی بسیار مهم باقی مانده است که عبارت است از شناسایی بازار.
شناسایی بازار به معنای آن است که مقصدی را برای فروش و تحویل کالای خود انتخاب کنیم. طبیعتا بازار مورد نظر ما باید علاقه و کششی متناسب با محصول ما داشته باشد.
اگر بخواهیم شناسایی بازار را در یک مثال ساده توضیح دهیم، می‌توانیم به تولیدکننده‌ای اشاره کنیم که مشروبات الکلی گروه محصولات وی را تشکیل می‌دهد.
طبیعتا این شخص نمی‌تواند جامعه ایران را بازار هدف خود قرار دهد، زیرا خرید و فروش، صادرات و واردات، تولید و مصرف مشروبات الکلی مطابق با قوانین ملی ایران ممنوع است.
حتی چنین شخصی نمی‌تواند مسیر حرکت مرسوله خود را به نحوی انتخاب کند که ناگزیر باشد از خاک ایران بگذرد.
یا در مثالی دیگر، فرض کنید که یک دامدار قصد فروش گوشت تولیدی خود به کشورهای مسلمان را داشته باشد. طبیعتا باید برخی از مقررات را که در خصوص ذبح اسلامی هستند رعایت نماید.
مثال‌هایی که زده شد، به اهمیت توجه به بازار هدف و شناسایی و انتخاب بازاری متناسب با توانمندی‌ها و مرسولات ما اشاره دارد.
پس در شناسایی بازار، باید جامعه هدف خود را به نحوی انتخاب کنیم که
پس از آن که بازار هدف خود را انتخاب کردیم، باید مقدمات ضروری در خصوص تامین کالا را انجام دهیم.
در نظر داشته باشید که منظور از تامین کالا، همواره به معنای خرید و انبار کردن کالا نیست. بلکه ممکن است که مقدمات ضروری جهت خرید یا ساخت کالا را تهیه کرده باشیم.
حتی ممکن است که در کشور ثالثی کالای مورد نظر خود را شناسایی کرده و مقدمات ضروری جهت تهیه آن را فراهم آوریم.
پس در تامین کالا، قصد داریم که کالایی متناسب با بازار خود را شناسایی کرده و مقدمات تهیه و نگهداری آن را پیش‌بینی و برنامه‌ریزی کرده باشیم، ممکن است که خرید و انبار کردن کالا جز این اقدامات باشد و یا ممکن است که تنها تامین سرمایه و یا امضای قرارداد فروش در آینده یا پیش خرید این مرحله را انجام دهد.
اما در هر حال ضروری است که مسیر و نحوه تامین کالا را در نظر داشته و برای آن مقدمات لازم را فراهم ساخته باشیم.
بازاریابی به معنای پیدا کردن خریدار در جامعه هدف است. در نظر داشته باشید که ممکن است خریدار کلان و یا خریداران خرد مدنظر ما باشند.
به عبارت دیگر ممکن است که قصد داشته باشیم مجموعه مرسولات خود را در بازار هدف به یک نفر خریدار بفروشیم و یا آن که به چند خریدار مختلف.
بازاریابی به ویژه زمانی که هدف تجارت بین‌الملل و صادرات کالا به خارج از کشور است، با چالش‌های چندگانه‌ای همراه است که مهم‌ترین آن‌ها معرفی کردن کالا در کشور خارجی است.
با وجود چالش‌هایی که بازاریابی بین‌المللی با آن دست به گریبان است، اما برخی از انواع روش‌ها هم پیش‌بینی شده‌اند. از جمله آن‌ها می‌توان به شرکت کردن در نمایشگاه‌های بین‌المللی اشاره کرد. در واقع با شرکت در این نمایشگاه‌ها بهترین فرصت برای معرفی محصول خود به بازارهای خارجی برای ما فراهم می‌شود.
همچنین برخی از انواع سایت‌های فروش کالا و محصول در سطح بین‌المللی و یا در بازار داخلی یک کشور وجود دارد که برخی از آن‌ها برای فروش محصول در سطح کلان و برخی برای فروش خرد محصولات است.
نوع دیگری از بازاریابی خارجی که اتفاقا در سال‌های اخیر بسیار رونق پیدا کرده است، عبارت است از استفاده از توانمندی‌های فضای مجازی و اشخاص محلی که در داخل یک کشور از محبوبیت کافی برای معرفی محصول برخوردار هستند.
در هر صورت در نظر داشته باشید که بازاریابی خارجی به نحوی که به تنظیم قرارداد فروش و یا بارنامه بین تولیدکننده و خریدار خارجی بیانجامد، یکی از مهم‌ترین اقدامات و مراحل در صادرات کالا را تشکیل می‌دهد.
یکی از مهم‌ترین مدارک برای صادرات کالا به عنوان کارت بازرگانی شناخته می‌شود. کارت بازرگانی در واقع به تجار اجازه می‌دهد که در بازارهای بین‌المللی فعالیت داشته و به خرید و فروش بپردازند.
به عبارت ساده‌تر، کارت بازرگانی، نقش معرف و مجوز فعالیت تاجر در بازارهای بین‌المللی است.
در نتیجه طبیعی است که تنها شخصی می‌تواند کارت بازرگانی دریافت نماید که نخست مطابق با قوانین داخلی و ملی به عنوان تاجر و بازرگان شناخته شده باشد.
حال باید بدانید که مطابق با قانون تجارت ایران، اولین و بدیهی‌ترین فعالیت تجاری، شامل خرید کالا به قصد فروش آن شناخته شده است، به نحوی که در این فرآیند خرید و فروش مجدد، درصدی از سود نصیب شخص گردد.
البته که انواع دیگری نیز از فعالیت‌های تجاری معرفی و شناسایی شده‌اند که می‌توانند شخص را به عنوان تاجر معرفی نمایند. اما آنچه که برای ما مهم است عبارت است از اینکه شخص در مرحله اول به عنوان تاجر در بازار داخلی شناخته شود.
سپس می‌تواند با طی کردن مراحل مقرر و تهیه مدارک لازم، کارت بازرگانی را تهیه کرده و نسبت به انجام امور تجاری همچون صادرات کالا در بازارهای بین‌المللی اقدام نماید.
در بندهای بعدی توضیح خواهیم داد که هر کالایی به راحتی اجازه خروج از کشور را نخواهد داشت.
در واقع حتی اگر قانونا ممنوعیتی برای خروج کالا از کشور وجود نداشته باشد هم باید برخی از مراحل طی شده و برخی از مجوزهای ضروری اخذ گردد.
این موارد را می‌توانیم به عنوان مجوز صادرات بشناسیم. پس مجوز صادرات به معنای آن است که نهاد و ارگان مربوطه، اجازه خروج کالا از کشور را ارائه نموده باشد.
در نظر داشته باشید که با توجه به نوع کالا و محصولی که قصد خارج کردن آن از کشور را دارید، باید از ارگان‌های متفاوتی تهیه مجوز نمایید.
برای مثال برای کالاهای کشاورزی، تهیه مجوز صادرات از وزارت کشاورزی انجام خواهد گرفت. حال آن که برای محصولات بهداشتی یا دارویی، باید از وزارت بهداشت تهیه مجوز نمود.
همچنین برای برخی از انواع کالاها، تهیه مجوز از بیش از یک ارگان و سازمان ضروری است که باید در هر مرحله از صادرات در نظر داشته باشید.
در نهایت آن که مجوزهای صادرات ممکن است در هر دوره زمانی با تغییرات و تفاوت‌هایی همراه باشند، به نحوی که ارگان مربوطه، تشریفات صدور، هزینه‌ها و مدارک لازم دستخوش تغییر گردد. در نتیجه در هر مرتبه از صادرات، ضروری است که آخرین وضعیت مطلع بوده و مطابق با آن اقدام نمایید.
همانطور که پیش از این هم اشاره کردیم، انواع صادرات با توجه به هدف از خروج کالا از کشور و نیز شخصی که صادرات کالا را به عهده گرفته است وجود دارد.
برای آن که فرآیند صادرات در هر مورد از آن‌ها به درستی انجام شود، اجازه خروج کالا از کشور توسط گمرکات ارائه شده و حمل و واردات آن تا کشور مقصد بدون مشکل و چالش اجرایی گردد، ضروری است که برخی از گواهی‌های قانونی مربوطه را اخذ نماییم.
برای مثال هنگامی که قصد صادرات قطعی کالا را داریم، باید قرارداد فروش کالا و یا بارنامه فروش را به عنوان یکی از اسناد ضروری به گمرکات ارائه نماییم. همچنان که باید عوارض خروج و مالیات‌های مربوطه برای صادرات کالا را تهیه و تبیین کرده باشیم.
اما زمانی که قصد صادرات موقت کالا را داشتیم، باید دلیل و مستندی از صادرات موقت خود، دلیل صادرات، مقصد مورد نظر و زمان بازگشت کالا به کشور به گمرکات ارائه نماییم.
همچنان که برخی از اسناد و مجوزهای خاص با توجه به نوع کالای ما باید تهیه شده و ضمیمه دیگر اسناد و مدارک تحویل گردد. برای مثال واسطه صادرات باید شخصا کارت بازرگانی در اختیار داشته، قرارداد یا توافق‌نامه صادرات با فرستنده کالا را ارائه نماید.
در هر صورت در نظر داشته باشید که برای خروج هر کالا از کشور، مجموعه‌ای از اسناد و مقررات تکمیلی وجود دارد که باید در هر مورد بررسی و تعیین تکلیف گردد.
صورت عدل‌بندی یکی از اسناد و مدارک تکمیلی است که برای برخی از کالا و محصولات باید تهیه و ارائه گردد.
این مدرک شامل برای مرسولاتی تهیه می‌شود که تنوع محصولات در آن وجود دارد. به عبارت دیگر، چنانچه یک محموله از چندین مرسوله مختلف تشکیل شده باشد، گیرنده آن متنوع باشد باید صورت عدل‌بندی برای آن تهیه نمود.
در لیست عدل‌بندی، اطلاعات مرسولات و محتویات ذکر می‌گردد. به نحوی که تعداد بسته‌های مرسوله، مشخصات ظاهری و محتویات هر کدام، تعداد بسته‌ها، فرستنده و گیرنده هر مرسوله باید قید گردد.
در نظر داشته باشید که با وجودی که صورت عدل بندی برای کلیه مرسولات تهیه و تنظیم نمی‌گردد، اما در مواردی که با تنوع محصولات مواجه هستیم، تهیه و ارائه آن برای ماموران گمرکات حائز اهمیت است. به نحوی که بتوانند محتویات مرسوله را با سند ابرازی بررسی و تایید نمایند.
در نهایت آن که در صورت عدل بندی، محصولات با شماره ردیف از هم جدا می‌شوند. هر شماره ردیف به یک مرسوله اشاره دارد. مشخصات مرسوله، شامل وزن، حجم، محتوا، نحوه بسته‌بندی، فرستنده، گیرنده و مسیر حرکت مرسوله برای آن ردیف قید خواهد شد و معیار سنجش و تعیین تکلیف خواهد بود.
صادرات کالا می‌تواند یکی از مهم‌ترین روش‌های کسب درآمد برای اقتصاد داخلی کشور باشد. به همین سبب شناسایی بازارهای هدف بسیار اهمیت دارد.
در این بین، بازار هدف برای صادرات از ایران که در این بخش معرفی خواهند شد عبارتند از:
عراق به عنوان یکی از کشورهای همسایه ایران که از امتیاز مسیر کوتاه حرکتی، تشابه فرهنگی، اجتماعی و مذهبی برخوردار است به عنوان یکی از اصلی‌ترین مقاصد صادرات از ایران شناخته می‌شود.
در نظر داشته باشیم که در یک فرآیند صادرات، یکی از مهم‌ترین نکات و اتفاقا یکی از چالش‌هایی که وجود دارد، به موضوع هزینه حمل و نقل بازمیگردد. در واقع هزینه حمل و نقل در صادرات خارجی کالا به میزانی اهمیت دارد که گاهی فرآیند تجاری صادرات را از صرفه اقتصادی می‌اندازد.
حال با در نظر داشتن این نکته به دست می‌آید که صادرات بین کشورهای همسایه از نظر اقتصادی برای هر دو طرف مناسب است.
همچنین تشابهات فرهنگی و اجتماعی باعث می‌شود که سلیقه بازار مقصد با تولیدکننده داخلی شباهت داشته باشد که در نتیجه مقبولیت کالای داخلی را ارتقا می‌بخشد.
به سبب موارد یاد شده است که در سال 97 صادرات ایران به عراق شامل 21% از کل صادرات ایران را شامل می‌شد. البته متاسفانه در سال‌های اخیر این اعداد و ارقام کاهش داشته است، لیکن همچنان نیز می‌توان به کشور عراق به عنوان یکی از مقاصد صادراتی ایران اشاره کرد.
آنچه که از محاسن صادرات بین کشورهای همسایه بیان شد، در خصوص کشور عمان نیز به چشم می‌خورد. در واقع عمان نیز یکی از همسایگان ایران است که با ایران مسیر آبی مشترک از طریق دریای عمان و خلیج فارس را دارا است.
در نظر داشته باشیم که حمل و نقل دریایی از بیشترین تعدد و تنوع در جهان برخوردار است. به نحوی که تقریبا 90% از حمل و نقل بین‌المللی به طریق دریایی انجام می‌شود. این امر را می‌توانیم در ارزان بودن حمل و نقل دریایی و محدودیت‌های کمتر در حمل و نقل دریایی توجیه کنیم.
حال محاسن تجارت دریایی را به محاسن تجارت بین کشورهای همسایه که اضافه کنیم، کاملا طبیعی به نظر می‌رسد که عمان به عنوان یکی از مقاصد صادرات از ایران انتخاب گردد. به نحوی که هر هفته کشتی‌های باری از مبدا ایران به مقصد عمال در حرکت هستند.
ترکیه از دیگر کشورهای همسایه ایران است که مسیر زمینی مشترک با ایران دارد. همچنین ترکیه به واسطه منطقه جغرافیایی که در آن قرار گرفته است، می‌تواند واسطه حمل و نقل بین‌المللی بین ایران و کشورهای اروپایی باشد.
این امر، یعنی واسطه‌گری ترکیه که می‌تواند از طریق دریایی و یا خشکی انجام گردد، و همچنین تشابهات فرهنگی و اجتماعی دو کشور، باعث شده است که محموله‌های متعددی از کشور ایران به مقصد ترکیه در حرکت باشد.
به عنوان مثال می‌توان اشاره کرد که در سال 1402 ترکیه به عنوان چهارمین مقصد از صادرات ایران شناخته و معرفی شده است. و تنوع محصولات ارسالی به این کشور، شامل مواد مختلفی همچون مصالح ساختمانی و مواد پتروشیمی، محصولات کشاورزی، انواع تخته‌های چوبی، پلاستیک و آهن را شامل می‌شود.
چین به عنوان کارخانه بزرگ جهانی شناخته می‌شود. همچنین به بندرگاه‌هایی دسترسی دارد که به عنوان واسطه بین نقاط مختلف از جهان نقش آفرینی می‌کنند.
به ویژگی‌های ملی کشور چین، سابقه تاریخی روابط دو کشور را هم بیفزاییم، کاملا طبیعی می‌نماید که محموله‌های متعددی از کشور ایران به مقصد چین به صورت دوره‌ای و مستمر حمل گردد.
همچنین در نظر داشته باشیم که سابقه تجارت بین چین و ایران به کمک مسیر زمینی جاده ابریشم و نیز دسترسی مستقیم دو کشور به آبهای آزاد، در این میان بی‌تاثیر نیست. کیفیت صادرات و واردات بین دو کشور چین و ایران در سال‌های اخیر به سمت چین متمایل شده است.
در واقع در سال‌های اخیر، ایران بیش از آن که نقش صادرکننده به چین را به عهده داشته باشد، به عنوان وارد‌کننده از چین اقدام کرده است. با این حال همچنان نیز شاهد روابط تجاری دو کشور و صادرات از ایران به چین هستیم.
روسیه از جمله کشورهایی است که با ایران مسیر آبی مشترک دارد. در واقع دو کشور به لطف دریای خزر می‌توانند دسترسی مستقیم و به سهولت به یکدیگر داشته باشند.
البته امکان حمل و نقل جاده‌ای و زمینی نیز بین دو کشور و به کمک عبور از خاک کشور آذربایجان فراهم است.
طبیعتا مسیر دسترسی دو کشور یکی از مهم‌ترین عناصری است که می‌تواند صادرات و تجارت بین آن‌ها را تنظیم نماید. اما نکته دیگری که در خصوص صادرات از ایران به روسیه باید در نظر داشته باشیم، علاقه بازار روسیه به کالاهای لوکس و گران قیمت است که این کشور را به یک بازار هدف مناسب تبدیل کرده است.
در نهایت آن که در روابط تجاری کشورها با یکدیگر، روابط سیاسی آن‌ها نقش مهمی ایفا می‌کند. به همین سبب صادرات از ایران که به واسطه تحریم‌های علیه ایران با چالش همراه شده است، همچنان با سهولت بیشتری به کشور روسیه انجام می‌گیرد.
کویت به عنوان یک کشور با مساحت کم و جمعیت کم شناخته می‌شود. اما این کشور توانسته است به لطف منابع طبیعی که در اختیار دارد، به یک بازار هدف مناسب برای صادرات تبدیل گردد.
برای مثال انواع کالاهای صادراتی از ایران به کویت مواردی همچون محصولات نباتی، کلینکر، انواع ماهی، هندوانه، کاه، سیمان سفید پرتلند، انواع پسته و گچ است که در گروه کالاهای ارسالی از ایران به کویت می‌گنجد.
در نظر داشته باشیم که کویت و ایران نیز مسافت جغرافیایی کمی دارند و در نتیجه صادرات از ایران به کویت با صرفه اقتصادی همراه است.
اما به دلیل چالش‌های سیاسی که در عرصه بین‌الملل گریبان‌گیر ایران شد، از فرصت‌های موجود همچون بازار کویت چندان استفاده مناسبی نشده است. هرچند که امید داریم در طی سال‌های آتی، این امر بهبود یابد.
انواع کالاها برای صادرات با توجه به اینکه قوانین ملی و داخلی را مدنظر قرار دهیم و یا آن که با قوانین بین‌المللی دست به تفسیر بزنیم متفاوت خواهد بود.
البته صرف نظر از رویکرد ما نسبت به قانون حاکم، طبیعی است که منظور از کالای مجاز کالایی است که اجازه صادرات آن وجود دارد. حال این اجازه می‌تواند از چند منظر در نظر گرفته شود.
برای مثال ممکن است که منظور اجازه خروج کالا از کشور مبدا یا کشور تولیدکننده باشد.
در این خصوص ممکن است که قوانین ملی، بنا به دلایل و مصلحت‌های داخلی همچون تامین نیازهای داخلی یا حمایت از صنایع دستی و باستانی، محدودیت‌هایی را وضع کرده باشد. اما اصولا خروج کالا از مرزهای یک کشور، به دلیل ماهیت و جنس آن مرسوله وجود ندارد.
در حالت دوم ممکن است که قوانین ملی کشور مقصد مورد نظر باشد. در این خصوص نیز باید در نظر داشته باشیم که مطابق با قوانین ملی کشور مقصد، اجازه ورود آن کالا به کشور وجود داشته باشد.
در این خصوص در نظر داشته باشید که ممکن است کالایی از یک سال به سال بعد تغییر ماهیت دهد. به نحوی که وضعیت جواز یا ممنوعیت آن تغییر نماید.
در نهایت برخی از قوانین و مقررات بین‌المللی وجود دارند که بر صادرات کالا نظارت دارند. این مورد بیشتر از بابت حفظ ایمنی و سلامت کالا، محیط زیست، انسان و سایر گونه‌های زیستی مقرر شده‌اند. در این گروه از مقررات باید در نظر داشته باشیم که اجازه بارگیری، حمل و انتقال کالای مورد نظر ما وجود داشته باشد.
در نهایت چنانچه یک کالا در هیچ از موارد یاد شده با محدودیتی از حیث صادرات و حمل بین‌المللی همراه نباشد، به عنوان یک کالای مجاز جهت صادرات شناخته خواهد شد.
کالاهای مشروط گروه دوم از انواع کالاها را در دسته‌بندی‌های صادراتی تشکیل می‌دهند. کالاهای مشروط شامل کالاهایی هستند که با ممنوعیت قطعی مواجه نیستند اما برای آن که اجازه خروج از کشور و حمل تا کشور مقصد و ورود به کشور مقصد را دریافت نمایند، ضروری است که از برخی از مقررات و تشریفات تبعیت نمایند.
کالاهای مشروط نیز ممکن است که به واسطه قوانین ملی کشور مبدا، قوانین ملی کشور مقصد و یا قوانین بین‌المللی به حالت مشروطیت درآمده باشند.
برای مثال چنانچه قصد صادرات محصولات دامی را داشته باشیم، با توجه به اینکه مقصد مورد نظر ما کدام کشور باشد و دین و آیین کشور مقصد چگونه باشد، ممکن است که شروطی به کالای ما تحمیل گردد.
همچنین ممکن است که قوانین داخلی کشورهای مبدا، برای خروج یک کالا از کشور، وجود شرایطی را مقرر کرده باشد، برای مثال درصدی از کالای تولیدی را اجازه صادرات دهد به نحوی که نظم اقتصادی و توازن بازار داخلی دستخوش چالش نگردد.
یا ممکن است که به واسطه قوانین بین‌المللی که بر حمل بین‌المللی کالا حاکم است، برای نحوه بسته‌بندی، بارگیری و حمل مرسوله، برخی از انواع مقررات و استانداردها حاکم باشد که تنها با رعایت آن‌ها اجازه حمل کالا از مبدا تا مقصد را داشته باشیم.
در نتیجه همانگونه که مشاهده می‌شود، کالاهای مشروط کالاهایی هستند که در صورت جمع بودن برخی از انواع مقررات و شرایط، امکان و اجازه حمل و انتقال آن از کشور مبدا یا تولیدکننده به کشور مقصد یا خریدار را خواهیم داشت.
کالاهای ممنوع الصدور که آخرین تقسیم‌بندی انواع کالا از حیث اجازه خروج، حمل و واردات را تشکیل می‌دهد، به گروهی از کالاها گفته می‌شود که بنا به دلایل داخلی یا بین‌المللی، اجازه صادرات، حمل و یا واردات آن وجود ندارد.
در نتیجه در این گروه از کالا نیز باید به سه دسته از قوانین توجه نماییم.
برای مثال ممکن است که کشور مبدا اجازه خروج کالا از مرزهای کشور را ندهد. برای مثال ممکن است که کالا جز اشیای باستانی گروه‌بندی شده باشد به نحوی که اجازه صادرات آن، اعم از صادرات موقت یا دائم داده نشده باشد.
یا ممکن است که کالا از جمله اقلام اساسی باشد که در برخی از سال‌ها به واسطه کیفیت و کمیت تولید داخلی، اجازه خروج آن از کشور داده نشود تا نیازهای داخلی و تعادل بازار داخلی بر هم نخورد. طبیعتا این گروه از کالاها در سال‌های مختلف می‌توانند با قوانین مختلفی همراه باشند.
در حالت دوم ممکن است که کشور مقصد اجازه واردات آن کالا به کشور را ندهد. برای مثال واردات انواع مهمات و اسلحه و همچنین مواد مخدر اصولا ممنوع است و طبیعتا نمی‌تواند موضوع واردات کالا قرار گیرد.
یا در برخی از کشورها برخی از ممنوعیت‌ها به واسطه قوانین یا فرهنگ جامعه وجود دارد که در نتیجه نمی‌توان هر کالایی را به مقصد آن کشور حمل نمود. همچون ممنوعیت واردات مشروبات الکلی به ایران.
در حالت آخر با قوانین و مقررات بین‌المللی مواجه هستیم. جالب است که بدانید که مطابق با مقررات بین‌المللی، بارگیری، حمل بین‌المللی و تخلیه برخی از انواع مرسولات به عنوان کالاهای خطرناک شناخته می‌شود که اجازه انتقال آن داده نمی‌شود. به همین سبب طبیعی است که این مقررات بین‌المللی نیز بر سرنوشت صادرات ما نقش داشته باشند.
در نهایت در نظر داشته باشید که در حمل بین‌المللی کالا و مرسوله، ممکن است که از خاک برخی از کشورهای واسطه عبور نماییم. در این حالت، رعایت قوانین ملی و احتمالا ممنوعیات‌های داخلی کشورهای واسطه نیز به میزان رعایت مقررات بین‌المللی حائز اهمیت است.
شرکت نیک پاد دریا به عنوان یکی از پیشروترین شرکتهای حمل و نقل بین‌المللی در ایران، انواع خدمات مربوط به این حوزه را به مشتریان خود ارائه می‌دهد. از جمله خدمات تخصصی شرکت، باید به صادرات کالا اشاره نمود.
استعلام نرخدر واقع شرکت نیک پاد، با در اختیار داشتن نیروهای باتجربه و کارآمد و سال‌ها تجربه کار تخصصی در بازارهای بین‌المللی می‌تواند کلیه خدمات مربوط به صادرات را به مشتریان و کاربران خود ارائه نماید.
چنانچه شما نیز در مراحل آغازین فعالیت حرفه‌ای خود هستید و به خدمات صادرات کالا نیاز دارید و یا آن که قصد توسعه فعالیت خود را داشته و نیاز به مساعدت از یک شرکت تخصصی را احساس می‌کنید، پیشنهاد می‌کنیم با مشاوران و کارشناسان خبره شرکت نیک پاد تماس بگیرید.
مشاوره
