۱. انتخاب کالا
چنانچه به عنوان یک تاجر و بازرگان قصد واردات کالا از چین به ایران را داشته باشیم، طبیعتا اولین اقدامی که باید انجام دهیم شامل تهیه کالا است. در نظر داشته باشیم که قرارداد حمل و نقل کالا و انتقال آن از طریق دریایی، هوایی یا زمینی از چین به ایران، مشروط است به اینکه اول قرارداد خرید و فروشی را با فروشنده چینی امضا کرده باشیم.
اما امضای قرارداد خرید و فروش، وابسته به انتخاب کالای مناسب است، به نحوی که بتوان بازار فعلی را برای کالای مورد نظر خود بسنجیم، از نظر کیفیت، زمان تحویل و قیمت کالا جدول مقایسهای تهیه کنیم و سپس بهترین گزینه در دسترس را به مذاکره گذاشته و با فروشنده نسبت به امضای قرارداد اقدام نماییم.
پس در نظر داشته باشید که انتخاب کالا شامل بررسی کلیه جنبههای مالی، کیفی، کمی و زمان نهایی تحویل کالا است که باید با خواسته و نیاز ما مطابقت داشته باشد.
همچنین با توجه به مقررات بینالمللی و نیز مقررات داخلی ایران در حمل و واردات کالا از دیگر کشورها، ضروری است که به نکاتی که ما اجازه واردات کالا و ترخیص آن از گمرک را خواهد داشت توجه داشته باشیم. از حیث مقررات داخلی، باید به قوانین گمرکی تسلط داشته باشیم تا در زمان امضای قرارداد ما، کالای خریداری شده از جمله کالاهای ممنوعه قرار نگیرد.
۲. انجام تحقیقات لازم
حتی اگر کالای مورد نظر و مناسب خود را پیدا کردیم، مراحل مقدماتی پیش از امضای قرارداد را خاتمه ندادهایم. بلکه باید در نظر داشت که انتخاب کالا تنها اولین گام است، در گام دوم ضروری است که اطلاعات ارائه شده را با حقیقت موضوع مطابقت دهیم.
پس باید تحقیقات جامعی ترتیب دهیم به نحوی که کالای یافت شده اولا نزد متصرف قانونی باشد که اجازه قانونی برای فروش آن داشته باشد، ثانیا امکان خرید و واردات به ایران را داشته باشد و همچنین امکان جابهجایی در مسیر بینالمللی را داشته باشد.
به عنوان مثال، ضروری است که به اسناد هویتی و مالکیتی فروشنده توجه داشته باشیم تا عملا از شخصی خرید کرده باشیم که اجازه و امکان فروش مرسوله به ما را داشته باشد. نکته دیگر آن که ترتیب پرداخت، حمل و نقل مرسوله و دریافت مرسوله را حتما باید در زمان خرید کالا و در توافقات فیمابین در نظر گرفته باشیم.
اما نوع دیگری از مقررات که باید در نظر داشت، به قوانین بینالمللی تجارت کالا و مرسولات اختصاص دارد. توجه داشته باشیم که با توجه به کنوانسیونهای بینالمللی، انواع کالاهایی که میتوانند موضوع خرید و فروش و تجارت و حمل بینالمللی قرار گیرند، به گروه کالاهای مجاز، کالاهای مشروط و کالاهای ممنوعه تقسیم میشوند.
در گروه کالاهای مجاز با محدودیت و قانون خاصی مواجه نیستیم و کافی است که شرایط احراز مالکیت، هویت و اسناد پرداخت و حمل مجاز مرسوله رعایت شده باشد. اما در گروه کالاهای مشروط با مقررات بینالمللی مواجه هستیم که بر نحوه بستهبندی، بارگیری، حمل و تخلیه مرسوله حکمفرما هستند و احتمالا مدارک و اسناد متفاوتی برای انتقال مالکیت و انتقال فیزیکی مرسوله را نیاز دارند.
در نهایت گروه کالاهای ممنوعه قرار دارند که اصولا امکان عملی برای انتقال فیزیکی آنها از نقطه مبدا تا مقصد یعنی از چین به ایران وجود نخواهد داشت. ممنوعیت خرید و فروش و انتقال کالاها میتواند به دلیل مقررات داخلی، قوانین سلامت محیط زیست و انسان و یا علل دیگری بازگردد.
در هر صورت در نظر داشته باشید که هدف از خرید یک کالا تحویل گرفتن و تصرف آن در نقطه مقصد یعنی ایران است، پس کالایی را خریداری نمایید که اولا فروشنده امکان قانونی برای انتقال مالکیت آن را دارا باشد، ثانیا ترتیبات انتقال و جابهجایی فیزیکی آن امکانپذیر باشد و در نهایت مطابق با قوانین ایران امکان ورود کالا به کشور و تصرف آن توسط خریدار فراهم باشد.
۳. مذاکره و انعقاد قرارداد
پس از آن که کالای خود را شناسایی کرده و تحقیقات لازم را ترتیب دادیم، به نحوی که مطمئن شویم که امکان بالقوه برای امضای قرارداد و حمل آن به ایران وجود خواهد داشت، همچنان به امضای قرارداد نرسیدهایم.
در این مرحله باید مذاکرات لازم را جهت امضای قرارداد شروع کنیم. موضوعات مختلفی وجود دارد که باید در مذاکرات ابتدایی به آن پرداخته شود که اولین و بدیهیترین آنها ویژگیهای کمی و کیفی کالا و ثمن معامله است.
همچنین زمان تحویل کالا، تعهدات و مسئولیتهای هر یک از خریدار و فروشنده، نحوه پرداخت ثمن، نحوه حمل و تحویل نهایی مرسوله، تماما باید در مذاکرات پیش قراردادی مورد توافق طرفین قرار گیرد و در نهایت به واسطه قراردادی که منعقد میگردد، بین طرفین چهره قانونی به خود گیرد.
۴. بستهبندی مناسب
اولین مرحلهای که برای ارسال کالا باید انجام گیرد، بستهبندی آن است. البته بستهبندی میتواند پیش از رساندن مرسوله به محل بارگیری یا پس از آن انجام گیرد اما قطعا یک اقدام مقدماتی مهم برای ارسال مرسولات از چین به ایران به شمار میرود.
نحوه بستهبندی مرسوله، کیفیت بستهبندی، مواد اولیه استفاده شده برای بستهبندی تماما به نوع مرسوله و روش حمل و نقل ما بستگی دارد. توجه داشته باشید که از مواد و مصالح مختلفی در کیفیتهای متفاوت همچون چوبی، پلی استر و دیگر انواع مواد اولیه میتوان در بستهبندی مرسولات استفاده کرد.
هدف از بستهبندی مرسوله حفظ امنیت، سلامت و کیفیت کالا در کلیه مراحل بارگیری، حمل از مبدا تا مقصد و تخلیه مرسوله است و به همین سبب نیز به عنوان یک استاندارد پیشبینی میشود که کالایی که از 3 جهت با بستهبندی ما محصور باشد مناسب خواهد بود.
البته که این پیش فرض اولیه با توجه به نوع مرسوله، حجم و وزن آن، روش ارسال و حمل و نقل مرسوله، مدت زمان سفر و وسیله نقلیه میتواند تعدیل شده و یا حتی تشدید گردد. اما در هر حال به دلیل اهمیتی که بستهبندی در حفظ امنیت و سلامت مرسوله ما بازی میکند، همواره پیشنهاد میگردد که این مرحله را به افراد باتجربه و متخصص سپرده و راسا برای بستهبندی کالا اقدام ننماییم.
۵. انتخاب روش حمل و نقل
انتخاب روش حمل و نقل با توجه به اینکه انواع روشهای حمل زمینی، هوایی، دریایی و ترکیبی بین ایران و چین امکانپذیر است، مرحلهای است که باید مورد توافق طرفین قرار گیرد. به نحوی که با اولویتها و نیازهای طرفین مطابقت داشته باشد.
در نظر داشته باشیم که روش حمل و نقلی که انتخاب میکنیم بر موضوعات مختلفی همچون مدت زمان حمل، نوع وسیله نقلیه، مسیر حرکت، تشریفات بارگیری و تخلیه و نیز انجام تشریفات گمرکی موثر است.
برای مثال میتوان به بارگیری مرسوله اشاره کرد که در هر یک از انواع روشهای حمل و نقل متفاوت است و به مرحلهای گفته میشود که کالا و مرسوله آماده برای حمل را از محل نگهداری به وسیله نقلیه منتقل میسازیم.
فرآیند بارگیری با توجه به اینکه کدام روش حمل و نقل اعم از دریایی، هوایی یا زمینی را برای انتقال مرسوله انتخاب کردهایم، وسیله نقلیهای که برای حمل کالا به ما اختصاص داده شده است، مشخصات ماهیتی و فیزیکی مرسوله همچون وزن و حجم مرسوله، میتواند متفاوت باشد.
در نظر داشته باشیم که برخلاف دورههای زمانی پیشین که بارگیری مرسولات به وسیله نقلیه تماما توسط نیروی انسانی و به صورت یدی انجام میشد، این فرآیند در حال حاضر تا میزان قابل توجهی به کمک انواع تجهیزات و ماشین آلات اعم از جرثقیلهای بلندکننده یا بنادر هوشمند یا نیمه هوشمندی انجام میگیرد که اولا سرعت بارگیری را ارتقا میدهند و ثانیا در حفظ سلامت و امین مرسوله حین بارگیری موثر هستند.
۶. تحویل به گمرک مبدا
مرسولات خریداری شده با توجه به نحوه ارسالی که مورد توافق خریدار و فروشنده قرار گرفته است، باید در محل بارگیری که ممکن است فرودگاه، یکی از بنادر کشور مبدا و یا حتی در مسیر جادههای بینالمللی باشد مهیا باشد تا امکان بارگیری و ارسال برای ما ایجاد گردد.
این مرحله که شامل تحویل مرسوله به محل بارگیری است، معمولا توسط فرستنده انجام میگیرد اما شرکتهای حمل و نقل بسیاری هستند که جمع آوری مرسولات و حمل آن تا نقطه بارگیری را نیز به عنوان یکی از خدمات خود ارائه میدهند.
در نظر داشته باشیم که بارگیری مرحله آخری است که پیش از حمل مرسوله باید ترتیب آن داده شود و میتواند با توجه به ترافیک موجود در محل بارگیری، حجم و وزن مرسوله و تعدد آن از چند ساعت تا چند هفته به طول انجامد و به همین سبب نیز پیشنهاد میشود که برای انجام فرآیند بارگیری، از خدمات اشخاص آگاه و متخصص در محل مبدا کمک گرفته شود.
در هر صورت حمل داخلی مرسوله تا محل بارگیری نیز به همان درجهای از اهمیت است که حمل بینالمللی آن و باید با توجه به نوع مرسوله روش حمل، جاده مورد استفاده، زمان حمل و نیز وسیله نقلیه را انتخاب نمود. اقداماتی که میتواند توسط هر یک از خریدار، فروشنده، متصدی حمل و نقل و یا حتی شخص سوم انجام گیرد.
۷. پرداختهای مالی
پرداختهای مالی که بیش از هر چیز به پرداخت ثمن معامله بازمیگردد، مطابق با توافقات طرفین میتواند در یک یا چند مرحله، پیش از تحویل کالا یا پس از دریافت آن انجام گیرد. همچنین انواع روشهای مختلف بانکی برای پرداختهای بینالمللی وجود دارد.
در نظر داشته باشیم که تامین مالی در خرید و فروشهای بینالمللی یکی از چالشهای قدیمی است که در دورههای مختلف زمانی با پاسخهای متفاوتی همراه شده است.
توضیح آن که پرداخت ثمن معامله و زمان پرداخت آن برای هر دو طرف خریدار و فروشنده یک سوال و دغدغه را میسازد. به نحوی که فروشنده تمایل دارد پیش از تحویل دادن کالا، ثمن آن را دریافت نماید حال آن که خریدار ترجیح میدهد اول کالا را دریافت نماید و سپس از عهده پرداخت هزینه آن برآید.
این چالش و اختلاف به کمک روشهای پرداخت مالی متنوع و متعددی که در طول زمان ایجاد شد تا میزان قابل توجهی پاسخ داده شد. به نحوی که امروزه خریدار هزینه و ثمن معامله را نزد یکی از بانکهای معتبر که بین طرفین پذیرفته شده باشد میسپارد و بانک دریافتکننده وجه در مقابل آن سند مالی به نفع فروشنده صادر مینماید.
فروشنده پس از آن که کالا را بارگیری، تحویل یا ارسال کرد، هر کدام که مورد توافق طرفین بوده باشد، میتواند با ارائه سند مالی به بانک وجه سپرده شده را دریافت نماید. به این طریق هم فروشنده از دریافت وجه خود اطمینان خواهد داشت و هم خریدار از تحویل گرفتن کالا در مقابل وجهی که میپردازد.
۸. تهیه مدارک لازم
صرفا چون قرارداد خرید و فروشی بین تاجر ایرانی و چینی امضا شده است به این معنا نیست که امکان حمل و ارسال آن به ایران فراهم شده است، بلکه مراحل دیگری نیز باید مورد نظر قرار گیرد که به عنوان آمادهسازی کالا در نظر میگیریم.
آمادهسازی کالا جهت ارسال بیش از آمادهسازی فیزیکی به تهیه اسناد و مدارکی بازمیگردد که برای خروج کالا از گمرک کشور مبدا، بارگیری بر روی وسیله نقلیه، حمل ایمن و بدون خلل، ورود به خاک کشور مقصد و تخلیه ضروری هستند.
این گروه از اسناد و مدارک که با توجه به نوع مرسوله و روش ارسال ما تفاوتهایی خواهد داشت، در کمترین حالت خود شامل قرارداد خرید و فروش کالا، توافقنامه حمل و نقل که احتمالا در قالب بارنامه مهیا شده است، مدارک تامین مالی و گواهیهای بهداشت و کیفیت کالا است که هر کدام را مختصرا توضیح میدهیم.
- قرارداد خرید و فروش کالا: قرارداد بینالمللی خرید و فروش که معمولا تحت قانون بیع بینالمللی تنظیم و امضا میشود، شامل اطلاعات خریدار، فروشنده، کالای خریداری شده، ترتیب تحویل کالا، مبلغ یا ثمن کالا، تعهدات و مسئولیتهای هر یک از طرفین قرارداد در تهیه اسناد و مدارک، تهیه بیمه، انتقال و جابهجایی کالا، ترخیص کالا از گمرکات، بارگیری و تخلیه کالا و نحوه و زمان تحویل کالا به خریدار را شامل میشود.
- گواهی بهداشت و کنترل کیفیت: برای کالاهایی که در بیع بینالمللی مورد معامله قرار میگیرد، بسیار امر رایجی است که از خدمات شرکتهای کنترل کیفی بهره برده شود. توضیح آن که در خرید و فروش بینالمللی، هیچ یک از خریدار، فروشنده و مرسوله در یک کشور واحد قرار ندارند و به همین سبب نیز نظارت بر کالای تحویل شده از بابت سلامت، مطابقت و کیفیت با کالای خریداری شده یک چالش محسوب میشود.
به همین سبب و به منظور آن که خریدار را از لزوم حضور در محل خرید بینیاز سازیم و نیز مطمئن باشیم که کالا پس از بارگیری به روی وسیله نقلیه تغییر ماهیتی یا کیفیتی به خود نخواهد دید، خدمات شرکتهای کنترل کیفی را دنبال میکنیم.
این شرکتها که معمولا در بیشتر کشورهای دنیا شعبه دارند، در خاک کشور مبدا مرسوله را پیش از بارگیری بررسی کرده و مطابقت آن با قرارداد، سلامت و کیفیت آن را تایید میکنند، سپس کالای بارگیری شده و یا کل وسیله نقلیه را مهر و موم مینمایند و گواهی مبنی بر کنترل کیفیت کالا و نیز پلمپ شدن مرسوله به فروشنده تحویل مینمایند. مرسوله در خاک کشور مقصد توسط گیرنده پس از دریافت و مشاهده گواهی کنترل کیفی دریافت خواهد شد و گشودن پلمپ توسط خریدار و یا نمایندگان شرکت کنترل کیفی در آن کشور صورت خواهد گرفت.
به این طریق نه تنها از سلامت و کیفیت مرسوله دریافتی با سفارش خود بلکه از امنیت آن نیز مطمئن خواهیم شد.
۹. ترخیص از گمرک مقصد
ترخیص کالا از گمرک مقصد به معنای اجازه ورود گرفتن برای کالا است تا بتواند به خاک کشور مقصد وارد شود. در توضیحات این نگارش که واردات کالا از چین به ایران منظور نظر ما است، ترخیص از گمرک مقصد شامل اجازه ورود گرفتن برای مرسوله است تا به خاک ایران وارد شود.
این مرحله با توجه به اینکه به طریق زمینی، هوایی یا دریایی کالا را به ایران رسانده باشیم و از کدام گمرک قصد ورود به ایران را داشته باشیم، با تشریفات و هزینههای متفاوتی همراه خواهد بود. اما حداقل مدارکی که برای ترخیص از گمرکات ایران از وارد کنندگان مطالبه میشود، شامل برگه خوداظهاری، قرارداد خرید و فروش کالا، مدارک احراز پرداخت هزینه و مالیاتهای واردات به کشور، گواهی کنترل کیفیت، مدارک احراز هویت واردکننده و موارد تکمیل دیگری است.
این مرحله که با توجه به زمان واردات میتواند با تشریفات و اقدامات اداری متفاوتی همراه باشد، میتواند از چند روز تا چند هفته نیز به طول انجامد و به همین سبب پیشنهاد میگردد که از خدمات حقالعملکاران گمرکی برای انجام مرحله ترخیص کمک گرفته شود.
البته مرحله ترخیص کالا از گمرک ایران نیز میتواند با توجه به توافقات طرفین به عهده هر یک از فروشنده چینی، خریدار ایرانی، متصدی حمل و نقل و یا شخص ثالث سپرده شده باشد. در نهایت آن که هزینه ترخیص کالا از گمرک ایران در هر مورد و در هر زمان میتواند با تعرفههای متفاوتی محاسبه گردد.
۱۰. تحویل و تخلیه
تحویل نهایی مرسوله تنها در صورتی میسر است که اولا مرسوله از چین به ایران حمل شده باشد، ثانیا از وسیله نقلیه تخلیه شده باشد، ثالثا تشریفات گمرکی ترخیص در قبال آن انجام شده و در نهایت ترتیب تحویل به خریدار ایرانی داده شود.
از این میان مرحله حمل که شامل انتقال و جابهجایی مرسوله از کشور مبدا تا کشور مقصد است، با توجه به نوع وسیله نقلیهای که انتخاب کردهایم، روش حمل و نقل که میتواند زمینی، هوایی یا دریایی باشد و نیز نوع، حجم و وزن مرسوله متفاوت خواهد بود.
به نحوی که ممکن است مرسوله را به کمک خط هوایی از یکی از فرودگاههای بینالمللی چین تا ایران حمل نماییم یا ممکن است که به طریق زمینی و از راه جاده معروف ابریشم، کالا را از چین تا ایران حمل نماییم و یا آن که به کمک انواع کشتیها و از طریق مسیرهای آبی آزاد که بین چین و ایران وجود دارد مرحله حمل را طی نماییم.
در هر حال در مرحله حمل کالا اولا باید از امنیت و سلامت کالا در محل نگهداری، مخاطرات طبیعی و انسانی و نیز کیفیت حمل مطمئن باشیم، ثانیا باید مدت زمان حمل را به کمترین میزان استاندارد خود کاهش دهیم و ثالثا باید مسیر حرکتی انتخاب شود که با توجه به شرایط جوی و محیطی و نیز ویژگیهای مرسوله و روش حمل و نقل، مناسبترین گزینه در دسترس باشد.
با توجه به اهمیت مرحله حمل و نقل و نیز مخاطرات و ریسکهایی که در این مرحله در پیش روی مرسوله ما قرار دارد، منطقی آن است که کالا را بیمه کرده باشیم. بیمه مرسوله که میتواند انواع خسارات و آسیبهای وارد شده و حتی مفقودی یا از بین رفتن مرسوله و یا تاخیر در تحویل نهایی مرسوله را پوشش دهد، به عنوان یکی از تعهداتی شناخته میشود که باید پیش از امضای نهایی قرارداد خرید ترتیبات آن مقرر شود.
در نظر داشته باشیم که هزینه بیمه مرسوله گاهی با هزینه خود مرسوله برابری میکند و به همین سبب نیز ضروری است که شخص مسئول، کیفیت بیمه مورد توافق و نیز نحوه پرداخت هزینه بیمه باید از پیش تعیین شده باشد تا در زمان حمل و جابهجایی از اختلاف نظرات و مخاطرات احتمالی دوری شود.
اما پس از آن که مرسوله را تا خاک ایران منتقل ساختیم، نوبت به تخلیه آن میرسد. تخلیه مرسوله از وسیله نقلیه به محل نگهداری یا زمین، نقطه مقابل بارگیری آن است و شامل خارج کردن مرسوله از وسیله نقلیه است. در نظر داشته باشیم که تخلیه مرسوله با توجه به نوع وسیله نقلیه، نوع مرسوله، روش حمل و نقل، حجم و وزن مرسوله ممکن است به کمک انواع وسایل و تجهیزات و یا به صورت یدی انجام گیرد.
همچنین مرحله تخلیه ممکن است که از چند ساعت تا چند هفته به طول انجامد که به ویژه از وزن و تعداد بستهبندیهای مرسوله ما تاثیر میپذیرد. نکته دیگر آن که انجام تشریفات تخلیه میتواند وظیفه فروشنده، متصدی حمل و نقل، خریدار و یا حتی شخص ثالث باشد که ضروری است در خصوص این مرحله نیز در قرارداد خرید و فروش تعیین تکلیف کرده باشیم.
در نهایت و پس از تخلیه مرسوله، نوبت به تحویل نهایی به گیرنده کالا به معنای آن است که کالای خریداری شده به تصرف خریدار ایران داده شود. تحویل مرسوله که میتواند در محل گمرک، پیش از تخلیه از وسیله نقلیه، پس از تخلیه و یا هر نقطه دیگری از داخل کشور انجام گیرد، با توجه به توافقات طرفین انجام خواهد گرفت.
در هر صورت حمل کالا در خاک کشور تنها پس از آن که از گمرکات در مرز ورودی کشور اجازه ورود به کالا داده شود امکانپذیر خواهد بود که با توجه به نوع مرسوله و حجم و وزن آن باید به کمک وسیله نقلیه متناسب، انجام گیرد.
۱۱. تست کالا و خدمات پس از فروش
یکی از مهمترین نکات برای هر خریدار آن است که مرسوله مطابق با سفارش وی و در نهایت سلامت و کیفیت تحویل شده باشد و به همین سبب است که تست کالا و خدمات پس از فروش اهمیت پیدا میکند.
در این خصوص با توجه به توافقات فیمابین خریدار و فروشنده ممکن است که با وضعیتهای متفاوتی مواجه باشیم، اما در نظر داشته باشیم که استفاده از خدمات شرکتهای کنترل کیفی، بیشتر برای احراز اطمینان از فرآیند همین مرحله است.
همچنین چنانچه از خدمات شرکتهای ثالث استفاده کرده باشیم، در صورتی که کالای دریافتی مطابق با سفارش یا گواهی تحویل داده شده نباشد، شرکت ثالث باید از عهده خسارت ما برآید که معمولا راحتتر از درخواست جبران خسارات از فروشنده خارجی است.